Mazdak giáo
Mazdak giáo là một tôn giáo ở vùng Iran và lân cận, là một nhánh cải cách từ Hỏa giáo. Tôn giáo đã được coi là một trong những ví dụ đáng chú ý nhất của mô hình chủ nghĩa cộng sản tiền hiện đại.[1]
Tôn giáo được Zardusht đề xướng vào thời kỳ đầu của Đế quốc Sasan. Zardusht là mobad (giáo sỹ) Hỏa giáo, người cùng thời với nhà tiên tri Mani (mất năm 274).[2] Tuy nhiên giáo phái lại được đặt tên theo tên của giáo sỹ Mazdak ở đầu thế kỷ thứ 6, người nắm quyền lực nổi bật nhất trong giáo phái, và là nhân vật gây tranh cãi trong thời trị vì của Hoàng đế Kavad I (trị vì 498–531).[3]
Mazdak[sửa | sửa mã nguồn]
Mazdak (tiếng Ba Tư: مزدک, tiếng Ba Tư Trung: 𐭬𐭦𐭣𐭪; chết năm 524 hoặc 528), còn gọi là Mazdak Trẻ (Mazdak the Younger), là một mobad Hỏa giáo, nhà cải cách Iran, nhà tiên tri và nhà cải cách tôn giáo, người đã giành được ảnh hưởng dưới thời trị vì của hoàng đế Kavad I của Đế quốc Sasan[4]. Ông tự xưng là một nhà tiên tri của Ahura Mazda, vị Chúa của Trí tuệ đã khai sinh ra Hỏa giáo (405–04 đến 359–58 TCN).[5]
Ông xưng là "Mazdak" và được kêu là Mazdak Trẻ, thiết lập các chương trình xã hội với giáo lý mới.[6] Tuy nhiên Hỏa giáo chính thống coi cải cách của ông là tà đạo.
Cuộc tàn sát tín đồ Mazdak giáo[sửa | sửa mã nguồn]
Các xung đột xã hội và quyền lực dẫn đến một chiến dịch chống lại tín đồ Mazdak giáo vào năm 524 hoặc 528, với đỉnh điểm là cuộc tàn sát hầu hết các tín đồ, bao gồm cả chính Mazdak, và khôi phục Hỏa giáo chính thống thành quốc giáo.[7]
Một số tài liệu nêu rằng trong cuộc hành quyết 3.000 tín đồ Mazdak giáo đã bị chôn sống với bàn chân hướng lên trên để thể hiện cảnh tượng của một "khu vườn người", còn bản thân Mazdak bị treo và bị bắn với vô số mũi tên.[6]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Crone 2012, tr. 439.
- ^ Crone 2012, tr. 22.
- ^ Daryaee 2014, tr. 26-29.
- ^ Shaki, Mansour. 1985. The cosmogonical and cosmological teachings of Mazdak. Papers in Honour of Professor Mary Boyce, Acta Iranica 25, Leiden, 1985, pp. 527–43.
- ^ H. Gaube: "'Mazdak: Historical reality or invention?" In: Studia Iranica 11, 1982, pp. 111–122.
- ^ a b Yarshater, Ehsan (1983). “Mazdakism”. Cambridge History of Iran: The Seleucid, Parthian and Sasanian periods. 2. Cambridge. tr. 991–1024.
- ^ Wherry, Rev. E. M. (1882). A Comprehensive Commentary on the Quran comprising Sale's translation and Preliminary Discourse. Boston: Houghton, Mifflin and Company. tr. 66.
- Nguồn tham khảo
- L. Eichenberger: "Communist, Heretic, Rebell. Mazdak and the History of Religion" In: Zeitschrift für Religionswissenschaft 28, 2020, p. 237-258. Online
- Daryaee, Touraj (2014). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. I.B.Tauris. tr. 1–240. ISBN 978-0857716668.
- Boyce, Mary (2001). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. Psychology Press. tr. 1–252. ISBN 9780415239028.
- Frye, R. N. (1983), “Chapter 4”, The political history of Iran under the Sasanians, The Cambridge History of Iran, 3, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-20092-9
- Frye, Richard Nelson (1984). The History of Ancient Iran. C.H.Beck. tr. 1–411. ISBN 9783406093975.
- Crone, Patricia (2012). The Nativist Prophets of Early Islamic Iran: Rural Revolt and Local Zoroastrianism. Cambridge University Press. tr. 1–543. ISBN 9781139510769.