Lịch sử Myanmar
Myanmar thời tiền sử 11,000–200 TCN Các thị quốc Pyu 200 TCN– 1050 (Vương quốc Sri Ksetra, Vương quốc Tagaung) Các quốc gia Môn 825?–1057 Các quốc gia Arakan 788?–1406
Triều Pagan 849–1297 Vương quốc Tiền Pagan 849–1044 Thời kỳ các chiến tranh Hạ Miến 1297–1555 Myinsaing và Vương quốc Pinyas 1297–1364 Vương quốc Sagaing 1315–1364 Triều Ava 1364–1555 Vương quốc Prome 1482–1542 Vương quốc Hanthawaddy 1287–1539, 1550–1552 Các quốc gia Shan 1215–1563 Vương quốc Mrauk U 1429–1785 Triều Taungoo 1510–1752 Đế chế Toungoo thứ nhất 1510–1599 Nyaungyan khôi phục 1599–1752 Hanthawaddy khôi phục 1740–1757 Triều Konbaung 1752–1885
Thuộc Anh 1824–1948 Chiến tranh Anh - Miến Điện 1824–1885 Phong trào dân tộc 1900–1948 Nhật Bản chiếm đóng 1942–1945 Quốc gia Miến Điện 1943–1945
Thời hiện đại 1948–nay Liên bang Miến Điện 1948–1962 Liên bang Miến Điện 1962–1974 Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Miến Điện 1974–1988 Liên bang Myanmar 1988–2010 Cộng hòa Liên bang Myanmar 2010-nay
x t s

Đây là danh sách các vua của Myanmar (Miến Điện), bao gồm quốc vương của tất cả các vương quốc chính từng tồn tại trên lãnh thổ Myanmar ngày nay. Mặc dù Myanmar về mặt truyền thống duy trì quan điểm các quốc gia của Myanmar (người Môn, người Miến, người Arakan), bắt đầu từ thế kỷ 9 TCN song các tư liệu lịch sử chỉ có thể xác nhận mốc thời điểm sớm nhất là 1044 SCN khi Anawrahta sáng lập triều Pagan. Còn các sự kiện nằm xa mốc năm 1044 khó có điều kiện kiểm chứng. Giả như, việc thành lập thành phố Pagan (Bagan) vào thế kỷ 9 mặc dù được kiểm chứng về niên đại, được ghi trong Biên niên sử vào năm 849, song vẫn còn các câu hỏi về việc sáng lập triều Pagan là từ thế kỷ 2 hay một mốc khác.^[1]

Tên và cách đọc Anh hóa của chúng cũng như ngày tháng ở đây nói chung được tham khảo từ G.E. Harvey và Htin Aung. Trong một số trường hợp, danh sách sử dụng ngày tháng chính xác hơn do các sử gia sau này đưa ra, bao gồm G.H. Luce và Than Tun. Ví dụ, các năm mất của Kyansittha, Wareru và Nyaungyan được đưa ra tương ứng là vào các năm 1113, 1307 và 1606 (không phải 1112, 1306 và 1605 theo Harvey và Htin Aung.) Tương tự, năm mất của Razadarit được ghi là 1422 ở giữa các nguồn của người Môn (1421) và các nguồn của người Miến (1423). Các vương quốc thời kỳ đầu chủ yếu mang tính huyền thoại và không có bằng chứng xác thực.^[1]

Arakan (đến 1430)[sửa | sửa mã nguồn]

Các biên niên sử Arakan thuật lại từ mốc thời gian 2666 TCN. Thời gian trước khi Pagan chinh phục Arakan hoàn toàn không được chứng thực.

Truyền thuyết Pagan (107–849)[sửa | sửa mã nguồn]

Các biên niên sử Miến Điện không đồng nhất về nguồn gốc của triều Pagan. Các biên niên sử thế kỷ 18 cho rằng nguồn gốc của Pagan là năm 167 SCN, khi Pyusawhti, một hậu duệ của thần mặt trời, đã thành lập một triều đại ở Pagan. Song Hmannan Yazawin (Biên niên sử Cung Pha lê) liên hệ nguồn gốc của triều đại với thị tộc của Đức Phật và vị Phật quốc vương đầu tiên Maha Sammata (မဟာ သမ္မတ).^[2][3] Danh sách của Harvey bắt đầu từ Pyusawhti, không như Thamudarit bắt đầu với Hmannan.^[1]

Hanthawaddy sơ kỳ (825–1057)[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách ở đây do Harvey dựa vào Shwemawdaw Thamaing (nghĩa "Lịch sử của chùa Shwemawdaw"); không rõ niên đại.^[4] Các biên niên sử của người Môn có một danh sách những người cai trị tương tự từ năm 573 đến 781 song không có ghi chép về giai đoạn sau đó, để lại một khoản trống 276 năm khi Pagan chinh phục Pegu năm 1057.^[5]. Nhưng theo Michael Aung-Thwin, các vương quốc Mông tiền Pagan ở hạ Miến Điện là truyền thuyết từ thế kỷ 15, không có bằng chứng xác nhận. Pegu mới chỉ xuất hiện trong các ghi chép Miến cổ vào năm 1266.^[6]

Danh sách ở đây là mỗi Harvey đã báo cáo từ Thamaing Shwemawdaw (dịch nghĩa "Lịch sử của Shwemawdaw chùa"); ngày unattested [4] Th 2 Chronicles cho một danh sách tương tự của các nhà cai trị từ 573 đến 781 với không có hồ sơ sau đó, để lại một khoảng cách 276 năm để chinh phục Pagan của Pegu năm 1057. [5] Harvey của danh sách tốt hơn đồng bộ hóa với lịch sử xác nhận ngày Pagan. Nhưng theo Michael Aung-Thwin, Pagan Th 2 vương quốc của Miến Điện Hạ là truyền thuyết thế kỷ sau đó 15, unattested bằng các chứng cứ. Pegu là tên một địa chỉ đầu tiên xuất hiện tại 1266 Old Miến Điện ghi. [6]

Vương quốc Thaton (đến 1057)[sửa | sửa mã nguồn]

Các biên niên sử Mông thuật lại rằng vương quốc Thaton được thành lập vào khoảng thời gian Đức Phật còn sống trên trần gian, và vị quốc vương đầu tiên là Thiha Raza đã qua đới cùng năm với Đức Phật, tức 543 TCN.^[7] Vua cuối cùng của vương quốc là Manuha, bị Anawrahta bắt, được cho là vua thứ 59 của Thaton. Tình trạng tồn tại của vương quốc này, cùng với các vương quốc Môn tiền Pagan khác vẫn còn là một câu hỏi.^[8]

Pagan (849–1298)[sửa | sửa mã nguồn]

Đầu Pagan[sửa | sửa mã nguồn]

Dưới đây là một phần danh sách các vua đầu của triều Pagan do Hmannan ghi nhận.^[9] Danh sách bắt đầu từ Pyinbya.

Đế quốc Pagan[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách nói chung được lấy từ các biên niên sử ngoại trừ Kyansittha và từ Kyaswa đến Narathihapate, ngày tháng xét lại của Luce được sử dụng. Luce không công nhận Naratheinkha, và đưa ra một đứt quãng 9 năm giữa 1165 và 1174. Song điều này bị đặt nhiều dấu hỏi lớn.^[10]

Các vương quốc nhỏ[sửa | sửa mã nguồn]

Myinsaing (1298–1313)[sửa | sửa mã nguồn]

Pinya (1313–1364)[sửa | sửa mã nguồn]

Sagaing (1315–1364)[sửa | sửa mã nguồn]

Ava (1364–1555)[sửa | sửa mã nguồn]

Prome (1482–1542)[sửa | sửa mã nguồn]

Hanthawaddy (1287–1539)[sửa | sửa mã nguồn]

Mrauk-U (1430–1785)[sửa | sửa mã nguồn]

Toungoo (1510–1752)[sửa | sửa mã nguồn]

Kinh đô: Toungoo (1510–1539), Pegu (1539–1635), Ava (1635–1752)

Hanthawaddy Phục hưng (1740–1757)[sửa | sửa mã nguồn]

Konbaung (1752–1885)[sửa | sửa mã nguồn]

Kinh đô: Shwebo (1752–1760); Sagaing (1760–1764); Ava (1764–1783, 1823–1837), Amarapura (1783–1823, 1837–1857), Mandalay (1857–1885)

Yên cầu ngai vàng Miến Điện từ 1885[sửa | sửa mã nguồn]

Triều Konbaung[sửa | sửa mã nguồn]

• Vua Thibaw (1885–1916)
• Công chúa Myat Paya Lat (1916–1956)
• Công chúa Myat Phaya (1956–1962)
• Hoàng tử Taw Phaya (1962–nay)

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Danh sách vua Arakan
• Danh sách người cai trị Shan

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Hmannan Yazawin (bằng tiếng Miến). 1–3 (ấn bản 2003). Yangon: Ministry of Information, Myanmar. 1829.Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết)
• Aung-Thwin, Michael (1985). Pagan: The Origins of Modern Burma. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0-8248-0690-2 Kiểm tra giá trị |isbn=: giá trị tổng kiểm (trợ giúp).
• Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma . Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0824828860, 9780824828868 Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Hall, D.G.E. (1960). Burma (ấn bản 3). Hutchinson University Library. ISBN 978-1406735031.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to ngày 10 tháng 3 năm 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
• Htin Aung, Maung (1970). Burmese History before 1287: A Defence of the Chronicles. Oxford: The Asoka Society.
• Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
• Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (ấn bản 1967). London: Susil Gupta.
• Than Tun (1964). Studies in Burmese History (bằng tiếng Miến). 1. Yangon: Maha Dagon.Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết)