Wiki - KEONHACAI COPA

Tiếng Thái

Tiếng Thái
Tiếng Xiêm
ภาษาไทย, Phasa Thai
Phát âm[pʰāːsǎːtʰāj]
Khu vựcThái Lan
Campuchia: (Koh Kong (huyện))
Tổng số người nói20–36 triệu
44 triệu người nói L2 cùng với tiếng Lanna, tiếng Isan, tiếng Nam Thái, tiếng bắc Khmertiếng Lào (2001)[1]
Dân tộcThái Trung Tâm, người Thái gốc Hoa, người Thái Đen, người Lự, người Khmer,...
Phân loạiTai-Kadai
Hệ chữ viếtChữ Thái
Braille Thái
Thái Khom (sử dụng trong nghi lễ)
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại
 Thái Lan
 ASEAN[2]
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại
Quy định bởiHội Hoàng gia Thái Lan
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1th
ISO 639-2tha
ISO 639-3tha
Glottologthai1261[3]
Linguasphere47-AAA-b

Tiếng Thái (ภาษาไทย, chuyển tự: phasa thai, đọc là Pha-xả Thay), trong lịch sử còn gọi là tiếng Xiêm, là ngôn ngữ chính thức của Thái Lan và là tiếng mẹ đẻ của người Thái, dân tộc chiếm đa số ở Thái Lan.

Tiếng Thái là một thành viên của nhóm ngôn ngữ Thái của ngữ hệ Tai-Kadai. Các ngôn ngữ trong hệ Tai-Kadai được cho là có nguồn gốc từ vùng miền Nam Trung Quốc ngày nay và nhiều nhà ngôn ngữ học đã đưa ra những bằng chứng về mối liên hệ với các ngữ hệ Nam Á, Nam Đảo, hoặc Hán-Tạng. Đây là một ngôn ngữ có thanh điệu (tonal) và có tính phân tích (analytic). Sự phối hợp thanh điệu, quy tắc chính tả phức tạp, tạo liên hệ (có thể là liên tưởng?) và sự phân biệt trong hệ thống thanh điệu khiến tiếng Thái trở nên khó học với những người chưa từng sử dụng ngôn ngữ có liên quan.

Quốc ngữ của Thái Lan - thứ tiếng được dạy trong tất cả các trường học - là tiếng Thái phương ngữ của đồng bằng miền Trung. Nó còn được gọi là tiếng Thái Xiêm, hay tiếng Thái Bangkok như cách gọi của những người dân quê. Mặc dù gần như tất cả người dân trong nước đều ít nhiều biết phương ngữ này nhưng nhiều người Thái Lan, ngay cả những người thuộc dân tộc Thái, vẫn nói bằng nhiều "phương ngữ" khác nhau.

Nhìn chung thì tiếng Thái tiêu chuẩn và các "phương ngữ" Thái là tiếng mẹ đẻ của khoảng 84% dân số. Tiếng Trung Quốc (tiếng Tiều) là ngôn ngữ của khoảng 10% dân số.

Tiếng Lào và tiếng Thái Lan có quan hệ khá gần gũi. Người Thái Lan và người Lào nói chuyện có thể hiểu nhau, tuy nhiên chữ Lào và chữ Thái Lan khác nhau. 20 triệu người (⅓ dân số Thái Lan) ở vùng Đông Bắc Thái Lan nói tiếng Lào như tiếng mẹ đẻ trong khi thông thạo tiếng Thái thông qua giáo dục. Tuy nhiên vì lý do chính trị nên chính phủ Thái Lan đã đổi tên ngôn ngữ này thành tiếng Isan và thậm chí coi đây là các phương ngữ của tiếng Thái.[4]. Ngoài ra, tiếng Bắc Thái được 6 triệu người ở các tỉnh cực bắc đất nước sử dụng và tiếng Nam Thái được 5 triệu người ở các tỉnh cực nam sử dụng. Cũng vì lý do chính trị nên chính phủ Thái Lan chỉ coi đây là "phương ngữ" của tiếng Thái chứ không phải là các ngôn ngữ riêng biệt.

Hơn một nửa từ vựng trong tiếng Thái được vay mượn từ PaliSanskrit (tiếng Phạn).

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Xưa nay, nhiều người chưa xác định được cụ thể thời điểm xuất hiện của chữ Thái. Chữ Thái cổ xưa nhất chính là chữ của Người Thái Đen (Tay Đằm ไทดำ/ ꪼꪕ ꪒꪾ) ngày nay. Người ta chưa thể xác định rõ chữ Thái Đen ra đời từ khi nào, tuy nhiên người ta đã biết đến các cuốn sách ghi chép từ thế kỷ XI, do đó có thể chữ Thái Đen đã ra đời từ trước đó khá lâu.

Vị vua vĩ đại nhất của vương triều Sukhothai là Răm-khăm-hẻng (Ramkhamhaeng) đã cho xây dựng một tấm bia kỉ niệm bằng đá khắc những dòng chữ tôn vinh triều đại của ông. Tấm bia được khắc bằng một thứ chữ viết mới, đó là thứ chữ viết thuần của người Thái.

Bảng chữ cái Thái có nguồn gốc hoặc ít nhất chịu ảnh hưởng từ bảng chữ cái Khmer Cổ, một loại chữ được phát triển từ ký tự Pallava có nguồn gốc từ miền nam Ấn Độ.[5][6] Ký tự Pallava lại dựa trên ký tự Brahmi, một loại chữ viết của Ấn Độ cổ đại.[7][8] Chữ Thái được hình thành từ nét cong từ bộ chữ của người Thái đen kết hợp với nét thẳng từ bộ chữ Tamil (Ấn Độ); kết quả cho ra bảng chữ cái tiếng Thái được dùng phổ biến ngày nay.

Trong văn bản của vua Răm-khăm-hẻng, cả phụ âm lẫn nguyên âm được viết trên cùng một dòng. Nhưng về sau cách viết này đã thay đổi đến nỗi chỉ có các phụ âm được viết trên cùng một dòng, còn các nguyên âm được viết bên ngoài dòng (trên hay dưới). Đến thời đại in ấn sách vở, cách viết này đã gây nhiều khó khăn trong việc xếp chữ in và sắp xếp trật tự từ vựng trong từ điển. Những rắc rối đó vẫn còn tồn tại dai dẳng đến tận bây giờ.

Thanh điệu trong tiếng Thái[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Thái thuộc nhánh Thái Tây Nam trong nhóm ngôn ngữ Tai thuộc ngữ hệ Tai-Kadai có quan hệ gần với tiếng Lào, Shan, Thái Đen, Phu Thái, tiếng Lự,...và xa hơn nữa là tiếng Tráng, Tày, Nùng, tiếng Thái Na. Những từ Thái thuần là những từ đơn âm tiết và có cấu trúc khá giống như trong tiếng Việt. Tiếng Thái có năm thanh, cũng gần giống như tiếng Việt:

  • Thanh cao - Thanh luyến lên (mái thô ไม้โท)
  • Thanh thấp - Thanh huyền (mái ệk ไม้เอก)
  • Thanh bằng - Thanh không hay thanh ngang (mái sả măn ไม้สามัญ)
  • Thanh sắc (mái tri ไม้ตรี)
  • Thanh hỏi (mái chặt ta wa ไม้จัตวา)

Riêng "thanh luyến xuống" (hay còn gọi là "thanh lên - xuống")[9] thì là một thanh đặc biệt. Ta không thấy thanh này trong tiếng Việt. Và chính với thanh điệu đặc biệt này đã tạo cho tiếng Thái trở thành một thứ tiếng giàu ngữ điệu, lên bổng xuống trầm uyển chuyển, ấn tượng, dễ nghe và lôi cuốn.[10]

Tuy nhiên tiếng Thái không có thanh "nặng" như trong tiếng Việt và điều này khiến người Thái gặp khó khăn trong việc học phát âm tiếng Việt. Cũng như "thanh lên - xuống" trong tiếng Thái, có thể coi là một "cơn ác mộng" đối với người học tiếng Thái như một ngoại ngữ (trừ trường hợp người Lào vì tiếng Lào và tiếng Thái rất giống nhau, chỉ khác ở một số cách sử dụng thanh điệu).

Ngôn ngữ địa phương tại Thái Lan[sửa | sửa mã nguồn]

Hơn 69 triệu người nói tiếng Thái (năm 2020).[11] Hơn nữa, hầu hết người Thái ở các vùng phía bắc và đông bắc (Isản) của đất nước ngày nay là những người nói song ngữ Trung Thái và các phương ngữ khu vực tương ứng của họ do thực tế rằng giọng Bangkok (Trung Thái) là ngôn ngữ dành cho các lĩnh vực truyền hình, giáo dục, tin tức, và tất cả các hình thức truyền thông.[12] Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng những người nói tiếng Bắc Thái (hay tiếng Khăm Mueang) đã trở nên quá ít, vì hầu hết người dân ở miền Bắc Thái Lan hiện nay luôn nói tiếng Thái Chuẩn, do đó họ hiện đang sử dụng hầu hết các từ Trung Thái và gia vị. chỉ nói với giọng "kham mueang".[13][14] Tiếng Thái chuẩn dựa trên sổ đăng ký của các lớp học được đào tạo ở Bangkok. Ngoài phương ngữ Bangkok, Thái Lan là quê hương của các ngôn ngữ Tai có liên quan khác . Mặc dù một số nhà ngôn ngữ học phân loại các phương ngữ này là các ngôn ngữ có liên quan nhưng riêng biệt, người bản ngữ thường xác định chúng là các biến thể khu vực hoặc phương ngữ của cùng một ngôn ngữ Thái Lan, hoặc là "các loại tiếng Thái khác nhau".[15]

Vùng trung tâm Thái[sửa | sửa mã nguồn]

Video về một phụ nữ nói giọng Thái chuẩn (Bangkok)

Miền Trung Thái Lan[sửa | sửa mã nguồn]

  • Vùng cốt lõi:
    • Phương ngữ Krung Thep (còn được gọi là phương ngữ Phra Nakhon; phương ngữ uy tín), được sử dụng nguyên bản ở khu vực lõi của phía Phra Nakhon của Bangkok (nhưng không phải ở phía Đông và Bắc Bangkok vốn nói tiếng Thái chuẩn), tiếng Triều Châu đan xen và một số từ ngữ thuộc tiếng Khách Gia ảnh hưởng. Hầu hết tất cả các phương tiện truyền thông ở Thái Lan hoạt động bằng phương ngữ này, đó là chủ nghĩa thông tục Phasa Klang (ngôn ngữ bắc cầu ).
    • Phương ngữ Chonburi (được gọi là phương ngữ Paet Riu ở tỉnh Chachoengsao), được nói ở hầu hết các vùng ven biển của Chonburi (các huyện Mueang Chonburi, Si Racha, Bang Lamung, bao gồm cả Pattaya), Chachoengsao (Mueang Paet Riu, Bang Khla, Ban Pho và Bang Pakong) và phần phía đông của các tỉnh Samut Prakan. Phương ngữ này rất giống với phương ngữ Krungthep.
  • Bao phủ các khu vực:
    • Phương ngữ Photharam: một ngôn ngữ ở các huyện Photharam , Ban Pong và Mueang Ratchaburi. Phương ngữ này được bao bọc bởi phương ngữ Ratchaburi.
    • Khonkaen - miền Trung Thái: chủ yếu được nói bởi các thương nhân Triều Châu ở huyện Mueang Khon Kaen. Phương ngữ này được bao bọc bởi phương ngữ Khon Kaen (ngôn ngữ Isản tiêu chuẩn).
    • Phương ngữ Nangrong, hầu hết được nói bởi những thương nhân Triều Châu ở huyện Nang Rong. Phương ngữ này được bao bọc bởi phương ngữ Khon Kaen, phương ngữ Ubon (một phương ngữ Isan khác), các ngôn ngữ Bắc Khmer và dân tộc Kuy.
  • Leang Ka Luang[a]
    • Phương ngữ Hatyai, được nói bởi những người không phải người Peranakan gốc Trung Quốc (đặc biệt là người Tiều) ở huyện Hat Yai (người Peranakan nói tiếng Nam Thái). Tiếng Triều Châu là chủ yếu và một số ảnh hưởng từ miền Nam Thái Lan. Phương ngữ này được bao bọc bởi miền Nam Thái Lan (phương ngữ Songkhla).
    • Phương ngữ Bandon, được nói bởi những người không phải người Peranakan có nguồn gốc Trung Quốc (đặc biệt là Triều Châu, Phúc Kiến) ở Quận Bandon; rất giống với phương ngữ Hatyai và cũng được bao bọc bởi miền Nam Thái (chủ yếu là các phương ngữ Chuẩn miền Nam Thái và Chaiya).
    • Phương ngữ Betong, được nói bởi những người không phải người Peranakan gốc Hoa (đặc biệt là tiếng Quảng Đông từ Ngọc Lâm và Triều Châu, Trung Quốc) ở khu vực Patani, phương ngữ Câu Lâu (勾漏) và Triều Châu với một số ảnh hưởng của ngôn ngữ Nam Thái và thổ ngữ Yawi. Phương ngữ này được bao gồm bởi các ngôn ngữ Nam Thái và Yawi.
  • Phương ngữ Sukhothai
    • Phương ngữ Sukhothai mới: được nói ở các tỉnh Sukhothai, Kamphaeng Phet, Phichit và một phần của tỉnh Tak. Ảnh hưởng sâu từ tiếng Bắc Thái.
    • Phương ngữ Phitsanulok, hoặc phương ngữ Sukhothai cũ: được nói ở Phitsanulok, Phetchabun và một phần của tỉnh Uttaradit. Phương ngữ này là dạng tiêu chuẩn từ thời vương quốc Sukhothai.
    • Phương ngữ Pak Nam Pho, được nói ở các tỉnh Nakhon Sawan, Uthai Thani, Chainat, một phần của Phichit và một phần của tỉnh Kamphaeng Phet.

Phương ngữ miền Nam[sửa | sửa mã nguồn]

  • Phương ngữ Ratchaburi: được nói ở Ratchaburi và hầu hết các khu vực ở tỉnh Samut Songkhram.
  • Phương ngữ Prippri: được nói ở các tỉnh Phetchaburi và Prachuap Khiri Khan (ngoại trừ các huyện Thap Sakae , Bang Saphan và bang Saphan Noi).

Các phương ngữ khác[sửa | sửa mã nguồn]

  • Tỉnh Nakhon Pathom có cộng đồng dân tộc Thái Đen sinh sống, họ thường nói tiếng Trung Thái đan xen với tiếng Thái Đen.
  • Các tỉnh Chiang Rai, Phayao, Lamphun, Nan và khắp miền bắc Thái Lan có cộng đồng người Lự sinh sống. Tiếng Bắc Thái và tiếng Lự đan xen được dùng phổ biến. Ngoài ra tiếng Thái chuẩn (giọng Bangkok) cũng được sử dụng nhưng ít khi.

Vay mượn[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Thái đã tiếp nhận rất nhiều ảnh hưởng từ các ngôn ngữ khác, đặc biệt là Môn - Khmer, tiếng Palitiếng Phạn.

Tiếng Thái cũng vay mượn nhiều từ ngữ của tiếng Phạn (Sanskrit) và tiếng Pali, những ngôn ngữ cổ xưa của Ấn Độ mà các nhà sư thường sử dụng để ghi chép các kinh kệ giáo lý của mình. Nhưng họ thay đổi cách phát âm để làm cho nó nghe giống như những từ Thái. Những chỗ luyến láy và nhấn trọng âm cũng bị lược bỏ đi.

Những từ Thái gốc, bản thân chúng là những khái niệm và không thay đổi theo giống, số hay cách. Cùng một từ vừa có thể làm danh từ, động từ hay tính từ tuỳ thuộc vào việc chúng đứng ở vị trí nào trong câu. Kiểu câu cơ bản là chủ ngữ - vị ngữ - bổ ngữ. Mạo từ, giới từliên từ không nhiều. Những biến đổi hay thay đổi được thực hiện một cách đơn giản là thêm hay bớt một hay một số từ.

Do có nhiều từ đơn âm nên trong tiếng Thái có rất nhiều những từ đồng âm. Với những từ đồng âm cần phải phân biệt nghĩa này, người ta có thể thêm vào những từ định rõ nghĩa của chúng hay thêm vào những từ đồng nghĩa.

Bảng chi tiết những từ vay mượn[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Thái có nhiều từ vay mượn chủ yếu từ tiếng Phạn, Tamil, Pali và một số tiếng Prakrit, Khmer, Bồ Đào Nha, Hà Lan, một số ngôn ngữ địa phương của Trung Quốc và gần đây là tiếng Ả Rập (đặc biệt là nhiều thuật ngữ đạo Hồi) và tiếng Anh (đặc biệt là nhiều thuật ngữ khoa học và công nghệ).

Từ vựngPhiên âmDịch nghĩaTừ ngôn ngữTừ gốc
อักษรặc-xỏnbảng chữ cái, từ khoátiếng Phạnअक्षर/akṣara อกฺษร
องุ่นa-ngùntrái nhotiếng Ba Tưانگور/angur
ภาษาp'ha-xảngôn ngữtiếng Phạnभाषा/bhāṣā ภาษา
ภัยp'haynguy hiểmtiếng Phạn, tiếng Paliभय/bhaya ภย "risk, peril"
บัสBặt-sxe buýttiếng Anhbus
ไวโอลินway-o-linvĩ cầmtiếng Anhviolin
อพาร์ทเมนต์a-p'haat^-mêêncăn hộ, chung cưtiếng Anhapartment
เทวีThê-wiiCông chúatiếng Pali, tiếng Phạnदेवी/devī เทวี
ฑีฆายุthii-khaa-yú"sống lâu"tiếng Phạnदीर्घायु/dīrghāyu ทีรฺฆายุ
ครูkhruugiáo viêntiếng Phạnगुरु/guru คุรุ
เคาน์เตอร์khau-tơphản đốitiếng Anhcounter
ชาch'aatrà, cây chètiếng Trung
กบาลka-baancái đầutiếng Pali, tiếng Phạnकपाल/kapāla กปาล "skull"
คอมพิวเตอร์khom-p'hiu-tơmáy tínhtiếng Anh
มหา-Mắ-hảto lớntiếng Pali, tiếng Phạnमहा/mahā มหา
มนุษย์ma-nútcon người (hiện tại)tiếng Phạnमनुष्य/manuṣya มนุษฺย
มัสยิดmát-sa-yítnhà thờ đạo Hồitiếng Ả Rậpمسجد/masjid
หมี่mì sợitiếng Phúc Kiến (Trung Quốc)
นรกnà-rộcâm phủtiếng Phạnनरक/naraka นรก
ราสเบอร์รี่ráat-ber-rîiquả phúc bồn tửtiếng Anh
ราชาraa-chaavuatiếng Phạn, tiếng Paliराजा/rājā ราชา
รสrốtmùi vịtiếng Phạn, tiếng Paliरस/rasa รส
รูปRup^bức ảnhtiếng Phạn, tiếng Paliरूप/rūpa รูป
สบู่sa-bùuxà phòngtiếng Bồ Đào NhaSabão
เซ็กซ์Xếktình dục, giới tínhtiếng Anh
สมบูรณ์Sổm-buunhoàn hảo, hoàn thànhtiếng Phạnसंपूर्ण/sampūrṇa สมฺปูรฺณ ← สํปูรฺณ (từ สํ + ปูรฺณ) = hoàn thành(d) - cf."
ศัตรูSặt-t ruukẻ thù, kẻ địchtiếng Phạnशत्रु/śatru ศตฺรุ
สิงห์Xỉngcon sư tửtiếng Phạn, tiếng Pali tiếng Paliसिंह/singha สิํห/สึห → สิงฺห
โชเฟอร์ (phương ngữ)C'hô-fơlái xetiếng Phápchauffeur
สวรรค์Xặ-wẳnthiên đườngtiếng Phạnस्वर्ग/svarga สฺวรฺค
สุขXụchạnh phúctiếng Phạn, tiếng Paliसुख/sukha สุข
สุริยาXụ-rí-yaa/ sù-ri-yaamặt trờitiếng PaliSuriya สูริยา (tiếng Phạn: सूर्य/sūrya สูรฺยา)
เต้าหู้tau^-huu^tàu hũtiếng Phúc Kiến豆腐
แท็กซี่Théc-xi^tắc-xitiếng Anh
ทีวีthii-wiivô tuyếntiếng AnhTV
อุดรụ-đônphía Bắctiếng Phạn, tiếng Paliउत्तर/uttara อุตฺตร
ยีราฟyii-rap^hươu cao cổtiếng Anh
ประถมPrặ-thổmsơ đẳng, tiểu họctiếng Phạnप्रथम/prathama ปฺรถม
คชาkha-chaachỉ con voitiếng Phạn tiếng Paliगज/gaja คช
ประเทศprặ-thêt^đất nước, quốc giatiếng Phạnप्रदेश/pradeśa ปฺรเทศ
นครná-khornthành phốtiếng Phạn, tiếng Paliनगर/nagara นคร
สันติXẳn tihoà bìnhtiếng Palisānti สานฺติ (tiếng Phạn: शान्ति/śānti ศานฺติ)
ชัยCh'aythắng lợitiếng Phạn, tiếng Paliजय/jaya ชย
ภูมิphuumđấttiếng Phạn, tiếng Paliभूमि/bhūmi ภูมิ
วาจาwaa-jaatừ ngữtiếng Phạn, tiếng Paliवाचा/vācā วาจา
ภาวะphaa-wátình trạngtiếng Phạn, tiếng Paliभाव/bhāva ภาว
กษัตริย์ka-xặtvuatiếng Phạn, tiếng Paliक्षत्रिय/kṣatriya กฺษตฺริย
ภักดีph'ác-đitrung thànhtiếng Phạnभक्ति/bhakti ภกฺติ
วิจารณ์wí-chaankiểm tra lạitiếng Phạnविचार्ण/vicārna วิจารฺณ
พายุphaa-yúcơn bãotiếng Phạn, tiếng Paliवायु/vāyu วายุ
สัตว์sặtđộng vậttiếng Phạnसत्व/satva สตฺว
พินาศphí-nâatsự phá hủytiếng Phạnविनाश/vināśa วินาศ
วิหารwí-hảnngôi đềntiếng Phạn, tiếng Paliविहार/vihāra วิหาร
เวลาwê-laathời giantiếng Phạn, tiếng Paliवेला/velā เวลา
อาสาaa-xảtình nguyện viêntiếng Phạn, tiếng Paliअभिलाष/asha
กระดาษkra-đạtgiấytiếng Phạnकागद/kagada
เภตราphee-traatàu thủytiếng Phạnवहित्र/vahitra
อากาศaa-kàạtkhông khítiếng Phạnआकाश/ākāśa
เทศthêt^kỳ lạtiếng Phạnदेश/deśa
ทุกข์thúkđau khổtiếng Phạnदुःख/duḥkha
โทษthôt^đổ lỗitiếng Phạnदोष/doṣa
จิตรjìtthiết kếtiếng Phạnचित्र/citra
ทุนthunquỹtiếng Phạnधन/dhana
จันทร์Jănthứ 2tiếng Phạnचन्द्र/chandra
จักรวาลjặk-krặ-waanvũ trụtiếng Phạnचक्रवाल/chakravala
คุณkhunbạn, hữu íchtiếng Phạnगुण/ghuna
สตรีSặ-triiđàn bàtiếng Phạnस्त्री/strī
อาคารaa-khaantoà nhà, cao ốctiếng Phạnआगार/āgāra
ปราสาทpra-sạtlâu đàitiếng Phạnप्रासाद/prāsāda
นามnaamtên gọitiếng Phạnनाम/nama
ชีวาchii-waa(đang) sốngtiếng Phạnजीव/jīva
กระจกkra-chòkgương, kínhtiếng Phạncasaka
กรุณาka-rú-naalàm ơn, từ bitiếng Phạnकरुण/karuṇa
พิเศษph'í-xệtđặc biệttiếng Phạnविशेष/viśeṣa
พุทธิph'út-thísự thông minhtiếng Phạnबुद्धि/buddhi
หิมะHị-mắtuyếttiếng Phạnहिम/hima
เมฆmêek^mâytiếng Phạnमेघ/megha
ตรีศูลtrii-xủunđinh batiếng Phạnत्रिशूल/triśūla
วิทยาwít-tha-yaakhoa họctiếng Phạnविद्या/vidyā = "hiểu biết"
สัปดาห์Xặp-đatuầntiếng Phạnसप्ताह/saptāha
บริษัทbo-rí-xặtcông tytiếng Phạnपरिषद्/pariṣad
สมาคมsa-maa-khomsự kết hợptiếng Phạnसमागम/samāgama
ชีวิตchii-wítcuộc sống, đời sống, sự sốngSanskritजीवित/jīvita
อาหารa-hảnthức ăntiếng Phạnआहार/āhāra
หนองnoỏngmủtiếng Trungtiếng Trung: ; Hán-Việt: nùng; bính âm: nóng
อ่าวÀovũng, vịnhtiếng Phúc Kiếntiếng Trung: ; Hán-Việt: áo; Bạch thoại tự: àu
อานaanyêntiếng Phúc Kiếntiếng Trung: ; Hán-Việt: yên, an; Bạch thoại tự: an

Bảng chữ cái và quy tắc trong tiếng Thái[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Thái có 44 phụ âm, cộng thêm 9 nguyên âm được viết theo 14 cách khác nhau. 16 trong số 44 phụ âm là thực ra không cần thiết vì chỉ có 28 phụ âm là cơ bản, còn lại là các phụ âm ghép.

Ngoài ra còn có 4 dấu thanh (mái ệc, mái thô, mái tri, mái chặt-ta-wa), thanh bằng không có dấu và 28 dấu nguyên âm. Các văn bản tiếng Thái được đọc từ trái qua phải, và giữa các từ trong cùng một câu thì không chừa khoảng cách, điều này chắc chắn gây nhiều khó khăn cho những người mới đầu học tiếng Thái.

Phụ âm[sửa | sửa mã nguồn]

Trong tiếng Thái có 44 phụ âm tạo thành 20 giọng phụ âm. Trong các phụ âm sau đây, vần đầu tiên để chỉ dạng thức của phụ âm (thường đi với chữ nguyên âm), và chữ đi sau vần là tên để nhận dạng phụ âm đó.

Các 44 phụ âm này được chia làm 3 lớp: Cao, TrungThấp, để biểu thị cho cách đọc khi đi với các dấu. Trong 44 phụ âm, có 2 phụ âm không còn dùng nữa là:

Ký tựTên gọiRTGSIPALớpGhi chú
Tiếng TháiRTGSÝ nghĩaPhụ âm đầuPhụ âm cuốiPhụ âm đầuPhụ âm cuối
ก ไก่ko kàycon gàkk[k][k̚]trung
ข ไข่kho khàyquả trứngkhk[kʰ][k̚]cao
ฃ ขวดkhỏ khuộtcái chai, lọkhk[kʰ][k̚]caoĐã bị lược bỏ
ค ควายkho khoaicon trâukhk[kʰ][k̚]thấp
ฅ คนkho khôncon ngườikhk[kʰ][k̚]thấpĐã bị lược bỏ
ฆ ระฆังkho rá-khăngcái chuôngkhk[kʰ][k̚]thấp
ง งูngo ngucon rắnngng[ŋ][ŋ]thấp
จ จานcho chancái đĩacht[tɕ][t̚]trung
ฉ ฉิ่งchỏ chìngcái chũm chọech –[tɕʰ]cao
ช ช้างcho chángcon voicht[tɕʰ][t̚]thấp
ซ โซ่xo xôdây xíchst[s][t̚]thấp
ฌ เฌอchò chơcái câych –[tɕʰ]thấp
[5]ญ หญิงyo yỉng hoặc nyo nyỉnhphụ nữy (ny)n[j][n]thấp
ฎ ชฎาđo chá-đaamũ đội đầu chadadt[d][t̚]trung
ฏ ปฏักto pá-tặkcái giáo, laott[t][t̚]trung
[6]ฐ ฐานthỏ thảncái bệ, đôntht[tʰ][t̚]cao
ฑ มณโฑtho môn-thônhân vật Montho (Ramayana)tht[tʰ][t̚]thấp
ฒ ผู้เฒ่าtho phu-thaongười giàtht[tʰ][t̚]thấp
ณ เณรno nênnhà sưnn[n][n]thấp
ด เด็กđo đệkđứa trẻdt[d][t̚]trung
ต เต่าto tàucon rùatt[t][t̚]trung
ถ ถุงthỏ thủngcái túitht[tʰ][t̚]cao
ท ทหารtho thá-hảnbộ độitht[tʰ][t̚]thấp
ธ ธงtho thunglá cờtht[tʰ][t̚]thấp
น หนูno nủcon chuộtnn[n][n]thấp
บ ใบไม้bo bay-máicái lábp[b][p̚]trung
ป ปลาpo placon cápp[p][p̚]trung
ผ ผึ้งphỏ phừngcon ongph –[pʰ]cao
ฝ ฝาfo facái nắp, vungf –[f]cao
พ พานpho phancái khay kiểu Tháiphp[pʰ][p̚]thấp
ฟ ฟันfo fàncái răngfp[f][p̚]thấp
ภ สำเภาpho sảm-phaothuyền buồmphp[pʰ][p̚]thấp
ม ม้าmo mácon ngựamm[m][m]thấp
ย ยักษ์yo yắkkhổng lồ, dạ-xoay hoặc n[7][j] hoặc [n]thấp
ร เรือro rưacái thuyền (nói chung)rn[r][n]thấp
ล ลิงlo lingcon khỉln[l][n]thấp
ว แหวนwo wẻncái nhẫnw[8][w]thấp
ศ ศาลาsỏ sảlacái chòist[s][t̚]cao
ษ ฤๅษีsỏ rư-sỉthầy tust[s][t̚]cao
ส เสือsỏ sửacon hổst[s][t̚]cao
ห หีบhỏ hiịpcái hộp, hòmh[h]cao
ฬ จุฬาlo chù-lacon diềuln[l][n]thấp
อ อ่างo àngcái chậu[9] –[ʔ]trung
ฮ นกฮูกho nốk-húkcon cúh –[h]thấp
Ghi chú
  1. ^ Nét cong dưới chữ cái ญ được lược bỏ khi có chữ cái khác đi kèm, ví dụ: ญ + ◌ู = ญู
  2. ^ Tương tự ญ, ฐ + ◌ู = ฐู
  3. ^ Khi ย đứng cuối cùng một âm, nó thường là một phần của nguyên âm trong âm đó. Ví dụ: mai (หมา, [maːj˩˥]), muai (หมว, [muaj˩˥]), roi (โร, [roːj˧]), thui (ทุ, [tʰuj˧]). Ngoại lệ, trong một số trường hợp ย không phải một phần của nguyên âm mà là một phụ âm cuối, ví dụ: phinyo (ภิโย, [pʰĩn˧.joː˧]).
  4. ^ Khi ว đứng cuối cùng một âm, nó luôn luôn là một phần của nguyên âm trong âm đó. Ví dụ: hio (หิ, [hiw˩˥]), kao (กา, [kaːw˧]), klua (กลั, [kluːa˧]), reo (เร็, [rew˧]).
  5. ^ Trong một số trường hợp, อ trở thành phụ âm câm khi đứng đầu một âm bắt đầu bằng nguyên âm.

Nguyên âm[sửa | sửa mã nguồn]

Trong tiếng Thái có 32 nguyên âm tạo thành 9 giọng nguyên âm ngắn, 9 giọng nguyên âm dài, 3 hợp âm. Trong ngôn ngữ Thái nguyên âm không bao giờ đứng đầu câu. Nguyên âm có thể được viết trên, dưới, trước và sau các phụ âm. Các nguyên âm kép (gọi chung cho những nguyên âm có 2 ký tự trở lên) có thể ở hai bên của phụ âm. Sau đây là bản thứ tự của các nguyên âm trong tiếng Thái.

Ký tựTên gọiKết hợp tạo thành chữ
Tiếng TháiRTGS
วิสรรชนีย์Wisanchani (từ tiếng Phạn: visarjanīya)◌ะ; ◌ัวะ; เ◌ะ; เ◌อะ; เ◌าะ; เ◌ียะ; เ◌ือะ; แ◌ะ; โ◌ะ
◌ัไม้หันอากาศMai han a-kat◌ั◌; ◌ัว; ◌ัวะ
◌็ไม้ไต่คู้Mai tai khu◌็; ◌็อ◌; เ◌็◌; แ◌็◌
ลากข้างLak khang◌า; ◌า◌; ำ; เ◌า; เ◌าะ
◌ิพินทุอิPhinthu i◌ิ; เ◌ิ◌; ◌ี; ◌ี◌; เ◌ีย; เ◌ียะ; ◌ื◌; ◌ือ; เ◌ือ; เ◌ือะ
style="font-size: 150%; text-align:center" ◌ีฝนทองFon thong[10]◌ี; ◌ี◌; เ◌ีย; เ◌ียะ
style="font-size: 150%; text-align:center" ◌ืฟันหนูFan nu[11]◌ื◌; ◌ือ; เ◌ือ; เ◌ือะ
◌ํนิคหิตNikkhahit◌ึ; ◌ึ◌; ◌ำ
◌ุตีนเหยียดTin yiat◌ุ; ◌ุ◌
◌ูตีนคู้Tin khu◌ู; ◌ู◌
ไม้หน้าMai naเ◌; เ◌◌; เ◌็◌; เ◌อ; เ◌อ◌; เ◌อะ; เ◌า; เ◌าะ; เ◌ิ◌; เ◌ีย; เ◌ีย◌; เ◌ียะ; เ◌ือ; เ◌ือ◌; เ◌ือะ; แ◌; แ◌◌; แ◌็◌; แ◌ะ
ไม้โอMai oโ◌; โ◌◌; โ◌ะ
ไม้ม้วนMai muanใ◌
ไม้มลายMai malaiไ◌
ตัว อTua o◌อ; ◌็อ◌; ◌ือ; เ◌อ; เ◌อ◌; เ◌อะ; เ◌ือ; เ◌ือะ
ตัว ยTua yoเ◌ีย; เ◌ีย◌; เ◌ียะ
ตัว วTua wo◌ัว; ◌ัวะ
ตัว ฤTua rue
ฤๅตัว ฤๅTua rueฤๅ
ตัว ฦTua lue
ฦๅตัว ฦๅTua lueฦๅ
Ghi chú:
  1. ^ Luôn đi kèm với phinthu i (◌ิ).

Nguyên âm kép[sửa | sửa mã nguồn]

 TrướcSau
không tròn môikhông tròn môitròn môi
ngắndàingắndàingắndài
Nguyên âm ghép trên -dưới/i/
 -ิ 
/iː/
 -ี 
/ɯ/
 -ึ 
/ɯː/
 -ื 
/u/
 -ุ 
/uː/
 -ู 
Nguyên âm ghép đầu-cuối/e/
เ-ะ
/eː/
เ-
/ɤ/
เ-อะ
/ɤː/
เ-อ
/o/
โ-ะ
/oː/
โ-
Nguyên âm ghép mở giữa -/ɛ/
แ-ะ
/ɛː/
แ-
  /ɔ/
เ-าะ
/ɔː/
-อ
Nguyên âm ghép - một phần  /a/
-ะ, -ั
/aː/
-า
  

9 nguyên âm ngắn và 9 nguyên âm dài[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyên âm dàiNguyên âm ngắn
Chữ TháiIPAÝ nghĩaChữ TháiIPAÝ nghĩa
–า/aː//fǎːn/'cắt (dùng dao)'–ะ/a//fǎn/'giấc mơ'
–ี /iː//krìːt/'cắt (dùng kéo)'–ิ /i//krìt/'dao găm dài'
–ู /uː//sùːt/'thở vào'–ุ /u//sùt/'cận kề'
เ–/eː//ʔēːn/'nằm tựa lên'เ–ะ/e//ʔēn/'dây chằng (cơ)'
แ–/ɛː//pʰɛ́ː/'bị đánh bại'แ–ะ/ɛ//pʰɛ́ʔ/'con dê'
–ื /ɯː//kʰlɯ̂ːn/'sóng'–ึ /ɯ//kʰɯ̂n/'đi lên'
เ–อ/ɤː//dɤ̄ːn/'đi bộ'เ–อะ/ɤ//ŋɤ̄n/'bạc'
โ–/oː//kʰôːn/'ngã xuống'โ–ะ/o//kʰôn/'đặc (súp)'
–อ/ɔː//klɔːŋ/'trống'เ–าะ/ɔ//klɔ̀ŋ/'hộp'

Các nguyên âm có nghĩa tương đồng[sửa | sửa mã nguồn]

DàiNgắn
TháiIPATháiIPA
–าย/aːj/ไ–*, ใ–*, ไ–ย/aj/
–าว/aːw/เ–า*/aw/
เ–ีย/iːa/เ–ียะ/ia/
–ิว/iw/
–ัว/uːa/–ัวะ/ua/
–ูย/uːj/–ุย/uj/
เ–ว/eːw/เ–็ว/ew/
แ–ว/ɛːw/
เ–ือ/ɯːa/
เ–ย/ɤːj/
–อย/ɔːj/
โ–ย/oːj/

3 hợp âm của nguyên âm[sửa | sửa mã nguồn]

TháiIPA
เ–ียว/iow/
–วย/uɛj/
เ–ือย/ɯɛj/

Đại từ nhân xưng[sửa | sửa mã nguồn]

TừRTGSIPANgữ nghĩa
ผมphomphổmTôi (khi người nói là nam, kiểu dùng chuẩn)
ดิฉันdichanđì-chănTôi (khi người nói là nữ, kiểu dùng chuẩn)
ฉันchanchănTôi (thường dùng bởi phụ nữ, kiểu dùng thông tục có thể hiểu như 'tui (miền Nam Việt Nam)')
คุณkhunkhunBạn (dùng lịch sự)
ท่านthaanthànNgài (quý ngài - từ trang trọng, cho người có vai trò cao)
เธอthoethơBạn (thông tục), cô/anh ấy (thông tục)
เราraoràoChúng tôi, chúng ta
พวกเขาphuak khaophuốc-khảuHọ; (mấy/các) cô/anh ấy (số nhiều)
มันmanmằnnó (dùng cho vật, hoặc đối tượng không muốn xưng hô lịch sự)
เขาkhaokhàuAnh ấy, cô ấy (dùng chuẩn)
พี่phiChị gái, anh trai (thường kèm thêm từ khác hay đứng một mình). V.d: pì Namanh Nam. Sở dĩ từ ผี่ vốn là từ mà các nhóm dân tộc Thái (như Thái Đen, Lào, Shan, người Lự,...) và cả Thái Lan đều sử dụng.
น้องnongnoọngEm (người lớn gọi người nhỏ tuổi hơn mình, dùng cho cả nam và nữ).Sở dĩ từ น้อง vốn là từ mà các nhóm dân tộc Thái (như Thái Đen, Lào, Shan, người Lự,...) và cả Thái Lan đều sử dụng.
ลูกพี่ ลูกน้องluk phi luk nonglúc pì lúc noọngcon anh (chị), con em (dùng cho nam và nữ)

Từ đệm[sửa | sửa mã nguồn]

Từ đệm là từ biểu lộ cảm xúc, được dùng để biểu lộ cảm xúc hay làm cho câu nói nhẹ nhàng hơn và có ngữ điệu hơn.

Các từ đệm thông dụng nhất là:

TừRTGSIPANgữ nghĩa
จ๊ะcha[tɕaʔ]Tạm dịch: dạ, vâng ạ
จ้ะ, จ้า hoặc จ๋าcha[tɕaː]Tạm dịch: hả,
ละ hoặc ล่ะla[laʔ]Tạm dịch: nhé
สิsi[siʔ]Tạm dịch: kìa, kia kìa
นะna[naʔ]Nâng cảm xúc câu. Có thể xem như nha trong tiếng Việt

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Bảng chữ cái Thái
  • Wai (Thái Lan)
  • Danh sách ngôn ngữ
  • Danh sách các nước theo ngôn ngữ nói
  • Đàm thoại tiếng Thái Lan, Nhà xuất bản giao thông vận tải, 1998.
  • Nguyễn Tấn Đắc, Văn hóa Đông Nam Á, Nhà xuất bản Khoa học xã hội.
  • Trịnh Huy Hóa (biên dịch), Đối thoại với các nền văn hóa: Thái Lan, Nhà xuất bản Trẻ - Năm 2002
  • Nguyễn Chí Thông, Từ điển Thái Lan - Việt, Nhà xuất bản Văn hóa thông tin, tái bản lần 2, 2002.
  • Đỗ Quốc Thông, Giáo trình địa lý du lịch thế giới.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên e18
  2. ^ “Languages of ASEAN”. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2017.
  3. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Thai”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  4. ^ Có thể tìm hiểu thêm trong quyển "Văn hóa Đông Nam Á" của tác giả Nguyễn Tấn Đắc
  5. ^ [1] Omniglot, Bảng chữ cái Thái Lan
  6. ^ [2] Omniglot, Bảng chữ cái Khmer
  7. ^ [3] Omniglot, Bảng chữ cái Pallava
  8. ^ [4] Omniglot, Bảng chữ cái Brāhmī
  9. ^ theo cách gọi của PGS.TS Nguyễn Tương Lai
  10. ^ theo PGS.TS Nguyễn Tương Lai
  11. ^ Peansiri Vongvipanond (Summer 1994). “Linguistic Perspectives of Thai Culture”. paper presented to a workshop of teachers of social science. University of New Orleans. tr. 2. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 1 năm 2013. Truy cập ngày 26 tháng 4 năm 2011. The dialect one hears on radio and television is the Bangkok dialect, considered the standard dialect.
  12. ^ Kemasingki, Pim; Prateepkoh, Pariyakorn (1 tháng 8 năm 2017). “Kham Mueang: the slow death of a language”. Chiang Mai City Life: 8. there are still many people speaking kham mueang, but as an accent, not as a language. Because we now share the written language with Bangkok, we are beginning to use its vocabulary as well
  13. ^ Andrew Simpson (2007). Language and national identity in Asia. Oxford University Press. Standard Thai is a form of Central Thai based on the variety of Thai spoken earlier by the elite of the court, and now by the educated middle and upper classes of Bangkok. It ... was standardized in grammar books in the nineteenth century, and spread dramatically from the 1930s onwards, when public education became much more widespread
  14. ^ Thepboriruk, Kanjana (2010). “Bangkok Thai tones revisited”. Journal of the Southeast Asian Linguistic Society. University of Hawaii Press. 3 (1): 86–105. Linguists generally consider Bangkok Thai and Standard Thai, the Kingdom's national language, to be one and the same.
  15. ^ Antonio L. Rappa; Lionel Wee (2006), Language Policy and Modernity in Southeast Asia: Malaysia, the Philippines, Singapore, and Thailand, Springer, tr. 114–115

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]


Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ <ref> với tên nhóm “lower-alpha”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng <references group="lower-alpha"/> tương ứng, hoặc thẻ đóng </ref> bị thiếu

Wiki - Keonhacai copa chuyên cung cấp kiến thức thể thao, keonhacai tỷ lệ kèo, bóng đá, khoa học, kiến thức hằng ngày được chúng tôi cập nhật mỗi ngày mà bạn có thể tìm kiếm tại đây có nguồn bài viết: https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Th%C3%A1i