Tiếng Norn
| Tiếng Norn | |
|---|---|
| Khu vực | Northern Isles và Caithness |
| Mất hết người bản ngữ vào | 1850, với cái chết của Walter Sutherland |
| Phân loại | Ấn-Âu
|
| Ngôn ngữ tiền thân | |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-3 | nrn |
| Glottolog | Không có |
| Linguasphere | 52-AAA-ac |
 | |
Tiếng Norn là một ngôn ngữ German Bắc không còn từng được nói ở Northern Isles (Orkney và Shetland) ngoài khơi phía bắc đảo Anh và Caithness ở viễn bắc Scotland. Sau khi Orkney và Shetland được Na Uy trao cho Scotland năm 1468-69, nó dần bị tiếng Scots thay thế. Tiếng Norn biến mất, Walter Sutherland, người nói tiếng Norn cuối cùng qua đời.
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Sự cư ngụ của người Norse ở Northern Isles bắt đầu từ thế kỷ 9.[4] Người Norse đến đấy có lẽ khá đông và giống với những người di cư đến Iceland và quần đảo Faroe nhiều khả năng đa số họ đến từ miền Tây Na Uy.[5] Những địa danh Shetland mang vài nét tương đồng với ở tây bắc Na Uy, song từ vựng tiếng Norn lại gợi mối quan hệ với những vùng phía nam.[6]
Orkney và Shetland lần lượt được trao cho James III năm 1468 và 1469. Tuy vậy, sự suy sụp của tiếng Norn ở Orkney có thể đã bắt đầu từ năm 1379 khi quyền cai trị chuyển giao về tộc Sinclair, và tiếng Scots vươn lên trở thành ngôn ngữ uy tín vào thế kỷ XV.[7] Ở Shetland sự suy sụp của tiếng Norn bắt đầu trễ hơn, nhưng đến cuối thế kỷ XV dân cư hai đảo đã nói song ngữ.[8] Dù vậy, quá trình tiếng Scots vùi dập hoàn toàn tiếng Norn để trở thành ngôn ngữ giao tiếp chính không xảy ra ngay,[9] và đa phần người dân vẫn nói tiếng Norn như ngôn ngữ chính cho đến thế kỷ XVI và đầu-giữa thế kỷ XVII lần lượt ở Orkney và Shetland.[10]
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ “Shetland”. Scotslanguage.com. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2017.
- ^ “Orkney”. Scotslanguage.com. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2017.
- ^ “Insular”. Scotslanguage.com. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 5 năm 2017. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2017.
- ^ Stenroos, Merja-Riitta et al. (2012). Language Contact and Development around the North Sea. John Benjamins Publishing Company. p. 218. ISBN 978-90-272-4839-8
- ^ Trudgill, Peter (1984). Language in the British Isles. Cambridge University Press. p. 358. ISBN 978-0-521-28409-7
- ^ Trudgill, Peter (1984). Language in the British Isles. Cambridge University Press. p. 361. ISBN 978-0-521-28409-7
- ^ Trudgill, Peter (1984). Language in the British Isles. Cambridge University Press. p. 352. ISBN 978-0-521-28409-7
- ^ Jones, Charles (1997). The Edinburgh History of the Scots Language . Edinburgh University Press. p. 62. ISBN 978-0-7486-0754-9
- ^ Jones, Charles (1997). The Edinburgh History of the Scots Language. Edinburgh University Press. p. 394. ISBN 978-0-7486-0754-9
- ^ Trudgill, Peter (1984). Language in the British Isles. Cambridge University Press. p. 354. ISBN 978-0-521-28409-7
Tài liệu[sửa | sửa mã nguồn]
- Barnes, Michael P. "Orkney and Shetland Norn". In Language in the British Isles, ed. Peter Trudgill, 352–66. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
- Jakobsen, Jakob. An Etymological Dictionary of the Norn Language in Shetland. 2 vols. London/Copenhagen: David Nutt/Vilhelm Prior, 1928–32 (reprinted 1985).
- Low, George. A Tour through the Islands of Orkney and Schetland. Kirkwall: William Peace, 1879.
- Marwick, Hugh. The Orkney Norn. London: Oxford University Press, 1929.
- Rendboe, Laurits. "The Lord's Prayer in Orkney and Shetland Norn 1-2". North-Western European Language Evolution 14 (1989): 77-112 and 15 (1990): 49-111.
- Wallace, James. An Account of the Islands of Orkney. London: Jacob Tonson, 1700.