Wiki - KEONHACAI COPA

Tiếng M'Nông

M'Nông (Mnông)
Sử dụng tại Việt Nam
 Campuchia
 Hoa Kỳ
Khu vựcViệt Nam: Tây Nguyên: Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đắk NôngBình Phước; MondulkiriCampuchia
Tổng số người nói130.000 (2009)
Phân loạiNam Á
Hệ chữ viếtKhmer
Latinh (bảng chữ cái tiếng Việt)
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3tùy trường hợp:
cmo – Central Mnong
mng – Eastern Mnong
mnn – Southern Mnong
rka – Kraol[1]
Glottologmnon1259[2]

Tiếng M'Nông (còn gọi là Pnong hoặc Bunong) (Bunong: ឞូន៝ង) là ngôn ngữ thuộc ngữ chi Bahnar của người M'Nông, một dân tộc cư trú ở vùng Tây Nguyên ở Việt Nam và người Pnong ở vùng Mondulkiri ở đông bắc Campuchia.

Tiếng M'Nông là thành viên của ngữ chi Bahnar thuộc họ ngôn ngữ Môn-Khmer của ngữ hệ Nam Á [3]

Phân bố[sửa | sửa mã nguồn]

Ở Việt Nam, tiếng M'Nông được nói ở huyện Lắk của tỉnh Đắk Lắk, huyện Đăk Song, Đăk Mil, Đăk R'Lấp, Krông Nô, thành phố Gia Nghĩa và các khu vực lân cận ở tỉnh Đắk Nông (Nguyễn & Trương 2009).

Phân loại[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Ethnologue, có bốn phương ngữ chính: Trung, Đông, Nam (tất cả được nói ở Việt Nam) và Kraol (nói ở Campuchia). Các phương ngữ không hiểu lẫn nhau. Tiếng M'Nông được nghiên cứu đầu bởi nhà ngôn ngữ học Richard Phillips vào đầu những năm 1970.[4][5]

Nguyễn & Trương (2009) phân chia các phương ngữ như sau:

  • M'Nông Preh
  • Kuêñ
  • Mạ
  • M'Nông Nâr (Bu Nâr)
  • M'Nông Nông (Bu Nông)
  • M'Nông RLăm
  • M'Nông Prâng

Từ vựng[sửa | sửa mã nguồn]

Từ vựng M'Nông, theo Nguyễn & Trương (2009):

ViệtPrehBu NôngBu NârPrângRLămMạKuêñ
đầubôkbôtpuôlbôôBuk / Bôkbô̆
mắtmăt, playmătmătMat / Mătmăt
mặtmătnăpmuh mătMŭh mat (Môh mat)muh măt
mũimuhmuhkmumuhMŭh / Môhmuh
lưỡimpiăt, piătmpiătmpiêtPiatmpiêl
miệngmbungmbungmurmbung, ndôiDơk, mbungmbung
bụngndŭl, dâng, prochndŭlrungklŭngNdư̆l, khŭng, pruečnjul
chânjâng, chưngjângchưngjoơ̆ngJăng, Jơ̆ngjơng
dantôn'tôh'đol'tăuTâo-sơ̆k hoặc Tâo-săkklơ̆ tau
chósoSâo
mèomeo, eo, mieomeomeomeoMiâo / Miêomeomeo
chimsĭm, klangsĭmsimsêêmSư̆msêmsim
kakakakăanhKaka
mẹmễmê, mễmễmăiMeimễ
bôngdêhdêhcri, đê̆hDih / Dêhsơni
nambu klôm pơdơng, nhŭngbu klôdiih daTlâobơ kơi
ănsa, sôngsakhasaahSung , sông, Sa, Hư̆p, Hư̆č , Hĭčsa, hưpsa
muarvăt, pơkrvătrôthunRuatblơitach
chokhŭtânănhăiĂn , Ânaiê, it
cườigâmgâmn'hotgâmÑo, Gơmtjo
khócnhĭmnhimngêmniimÑimnim
bơigâm, wahrerăiReire
mớimhê, êngmhêdĭ heucMheipamhê
khôkro, prăng, sơh, waikrokrorăuRĕñranh
đenkrăk, ôchôchkrăỗnJŭ / Jô̆ônh
đỏchănggŭrkunrcăng, beBrung (brung brung)kăngchơr
mặt trờinar, măt narmăt narmă narmăt ngăiNăr hoặc Nartơ gaimat ta
ngàynarnarnarkla ngăiNăr hoặc Nar, năngnăngngê
mâytŭk, tâm mihtŭkDak-Tŭk
đấtnehnehnettiêhTehutọh, teh
lửaŭnhŭnhĭnhôihƯ̆ñôs

Số đếm[sửa | sửa mã nguồn]

Bảng so sánh số đếm tiếng M'Nông trong các phương ngữ khác nhau, theo Nguyễn & Trương (2009).

SốPrehBu NôngBu NârPrângRLămMạKuêñ
1du, ngoay, hŏmuaywaaydulMuei / Muôidulđu
2barbarra'rbaarBarbarpar
3perpăiPei
4puănpuănwaampuônPuanpuôn
5prămprămt'rơ̆m, nămprăm, nămPram / Prămjorăm, sơ nămsnăm
6prauProh
7pohpohpopspŏhPohpohpêh
8phamPham
9dŭm, sĭnsĭnchĭnhsinSư̆n / Sĭnsin
10jâtjâtjoơtMătjơt

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Central Mnong at Ethnologue. 18th ed., 2015.
    Eastern Mnong at Ethnologue. 18th ed., 2015.
    Southern Mnong at Ethnologue. 18th ed., 2015.
    Kraol at Ethnologue. 18th ed., 2015.
  2. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Mnong”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  3. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Mnong". Glottolog 3.1. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. Truy cập 12/12/2017.
  4. ^ Harry Leonard Shorto; Jeremy Hugh Chauncy; Shane Davidson (1991). Austroasiatic Languages. Routledge. ISBN 0-7286-0183-4.
  5. ^ “Language Family Trees”. ethnologue.com. Truy cập ngày 7 tháng 1 năm 2008.

Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Blood, Henry Florentine. A Reconstruction of Proto-Mnong. Waxhaw, N.C.: Wycliffe-JAARS Print Shop, 1968.
  • Nguyễn Kiên Trường & Trương Anh. 2009. Từ Điển Việt - M'Nông. Hà Nội: Nhà Xuất Bản Từ Điển Bách Khoa.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Wiki - Keonhacai copa chuyên cung cấp kiến thức thể thao, keonhacai tỷ lệ kèo, bóng đá, khoa học, kiến thức hằng ngày được chúng tôi cập nhật mỗi ngày mà bạn có thể tìm kiếm tại đây có nguồn bài viết: https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_M%27N%C3%B4ng