Wiki - KEONHACAI COPA

Tiếng Chipewyan

Tiếng Chipewyan
Denesuline
ᑌᓀᓱᒼᕄᓀ Dënesųłiné
Đăng ký Dënësųłinë́ tại Sân bay La Loche
Sử dụng tạiCanada
Khu vựcBắc Alberta, Saskatchewan, Manitoba; nam Các Lãnh thổ Tây Bắc và Nunavut
Tổng số người nói12.000 (2011)
Dân tộcNgười Chipewyan
Phân loại
Hệ chữ viếtNAPA
Hệ âm tự Dené
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại
Các Lãnh thổ Tây Bắc (Canada)[1]
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2chp
ISO 639-3chp
Glottologchip1261[2]
ELPDënesųłiné
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Chipewyan (nội danh Dënesųłiné IPA: [ tènɛ̀sũ̀ɬìnɛ́]) là ngôn ngữ của người Chipewyan miền tây bắc Canada. Đây là một ngôn ngữ Bắc Athabaska. Dënesųłiné có gần 12.000 người nói tại Canada, chủ yếu tại Saskatchewan, Alberta, Manitoba và Các Lãnh thổ Tây Bắc.[3] Nó có địa vị chính thức tại Các Lãnh thổ Tây Bắc, cùng với 8 ngôn ngữ bản địa khác: tiếng Cree, Dogrib, Gwich’in, Inuktitut, Inuinnaqtun, Inuvialuktun, Bắc Slavey và Nam Slavey.[1][4]

Đa số người Chipewyan ngày nay dùng "Dené" và "Dënesųłiné" để lần lượt gọi bản thân và ngôn ngữ của họ. Các cộng đồng tại Fond-du-Lac,[5] Black Lake,[6] Wollaston Lake[7] và La Loche nằm trong số này.

Âm vị[sửa | sửa mã nguồn]

Phụ âm[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Chipewyan có 39 phụ âm:

 Đôi môiKhe răngRăngChân răngNgạc mềm/Lưỡi gàThanh hầu
trungcạnh lưỡithườngmôi
Mũim m n n     
Tắcplainb p d t  g kgw kʷ 
bật hơi  t tʰ  k kʰkw kʷʰ 
tống ra  tʼ tʼ  kʼ kʼkwʼ kʼʷɂ ʔ
Tắc xátplain ddh tθdz tsdl tɬj tʃ   
bật hơi tth tθʰts tsʰtł tɬʰch tʃʰ   
tống ra tthʼ tθʼtsʼ tsʼtłʼ tɬʼchʼ tʃʼ   
Xát vô thanh th θs sł ɬsh ʃhh χhhw χʷh h
hữu thanh dh ðz zl ɮzh ʒgh ʁghw ʁʷ 
Rung  r r     

Nguyên âm[sửa | sửa mã nguồn]

Có 6 "dạng" nguyên âm trong tiếng Chipewyan.

 TrướcGiữaSau
Đóngi i u u
Nửa đóngë/e e o o
Nửa mởe ɛ  
Mở a a 

Đa số nguyên âm có thể

  • thường ("miệng") hay mũi hóa
  • ngắn hay dài

Kết quả, tiếng Chipewyan phân biệt 18 nguyên âm:

 TrướcGiữaSau
ngắndàingắndàingắndài
Đóngmiệngiiː  uuː
mũiĩĩː  ũũː
Nửa đónge   o 
Nửa mởmiệngɛɛː    
mũiɛ̃ɛ̃ː    
Mởmiệng  aaː  
mũi  ããː  

Tiếng Chipewyan có 9 nguyên âm đôi, tạo thành theo dạng nguyên âm + /j/ (âm lướt).

 TrướcGiữaSau
miệngmũimiệngmũimiệngmũi
Đóng    ujũj
Nửaejẽjəj ojõj
Mở  ajãj  

Thành điệu[sửa | sửa mã nguồn]

Ngôn ngữ này phân biệt giữa hai thanh: cao và thấp.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ a b “Official Languages of the Northwest Territories” (PDF) (bằng tiếng Anh). Northwest Territories – Education, Culture and Employment. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 6 tháng 12 năm 2013. Truy cập ngày 18 tháng 10 năm 2015. (map)
  2. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Chipewyan”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  3. ^ Statistics Canada: 2006 Census Lưu trữ 2013-10-16 tại Wayback Machine Sum of 'Chipewyan' and 'Dene'.
  4. ^ Northwest Territories Official Languages Act, 1988 Lưu trữ 2009-03-24 tại Wayback Machine (as amended 1988, 1991–1992, 2003)
  5. ^ “Prince Albert Grand Council (Fond-du-Lac)”. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 2 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2013.
  6. ^ “Prince Albert Grand Council (Black Lake)”. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2013.
  7. ^ “Prince Albert Grand Council (Wollaston Lake)”. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 2 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2013.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Ánh xạ tất cả các tọa độ bằng cách sử dụng: OpenStreetMap 
Tải xuống tọa độ dưới dạng: KML
Wiki - Keonhacai copa chuyên cung cấp kiến thức thể thao, keonhacai tỷ lệ kèo, bóng đá, khoa học, kiến thức hằng ngày được chúng tôi cập nhật mỗi ngày mà bạn có thể tìm kiếm tại đây có nguồn bài viết: https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Chipewyan