Luật Jim Crow là luật lệ của tiểu bang và địa phương thi hành sự phân biệt chủng tộc ở miền Nam Hoa Kỳ.^[1] Tất cả những luật lệ này được ban hành vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 bởi các cơ quan lập pháp tiểu bang bị thống trị bởi những người da trắng theo đảng dân chủ miền Nam (southern democrats) sau thời kỳ Tái thiết.^[2] Luật pháp được thi hành cho đến năm 1965.^[3] Trong thực tế, luật Jim Crow ra lệnh thi hành phân biệt chủng tộc tại tất cả các cơ sở công cộng ở các bang thuộc Liên minh miền Nam Hoa Kỳ cũ và các tiểu bang khác, bắt đầu từ những năm 1870 và 1880. Luật Jim Crow đã được duy trì vào năm 1896 trong vụ án Plessy chống lại Ferguson, trong đó Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đưa ra học thuyết pháp lý " riêng biệt nhưng bình đẳng " cho các cơ sở cho người Mỹ gốc Phi. Hơn nữa, giáo dục công cộng về cơ bản đã bị tách biệt kể từ khi thành lập ở hầu hết các tiểu bang miền Nam sau Nội chiến (1861-65).

Nguyên tắc pháp lý của sự phân biệt chủng tộc "riêng biệt nhưng bình đẳng" đã được mở rộng cho các cơ sở công cộng và giao thông vận tải, bao gồm cả các toa tàu và xe buýt liên bang. Các cơ sở cho người Mỹ gốc Phi và người Mỹ bản địa luôn thấp kém và thiếu thốn so với các cơ sở dành cho người Mỹ da trắng; đôi khi, không có cơ sở cho người da màu.^[4][5] Là một phần của pháp luật, Jim Crow đã thể chế hóa những bất lợi về kinh tế, giáo dục và xã hội cho người Mỹ gốc Phi và những người da màu khác sống ở miền Nam.^[6]

Luật Jim Crow và các điều khoản hiến pháp tiểu bang Jim Crow bắt buộc phải phân tách các trường công lập, nơi công cộng và giao thông công cộng, và sự phân biệt phòng vệ sinh, nhà hàng và bồn nước uống cho người da trắng và người da đen. Quân đội Hoa Kỳ đã được tách riêng. Tổng thống Woodrow Wilson, một người theo đảng Dân chủ miền Nam, đã khởi xướng việc tách biệt các nơi làm việc liên bang vào năm 1913.^[7]

Năm 1954, sự phân biệt các trường công lập (được tài trợ bởi nhà nước) đã bị Tòa án tối cao Hoa Kỳ tuyên bố là vi hiến theo Chánh án Earl Warren trong vụ kiện mang tính bước ngoặt Brown chống lại Hội đồng Giáo dục ^[8][9][10] Ở một số bang, phải mất nhiều năm để thực hiện quyết định này, trong khi Tòa án Warren tiếp tục phán quyết chống lại luật Jim Crow trong các trường hợp khác như Heart of Atlanta Motel, Inc. chống lại Hoa Kỳ (1964). ^[11] Nói chung, các luật Jim Crow còn lại đã bị bãi bỏ bởi Đạo luật Dân quyền năm 1964 và Đạo luật Quyền bỏ phiếu năm 1965.

Từ nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Cụm từ "Luật Jim Crow" có thể được tìm thấy sớm nhất là vào năm 1892 trong tiêu đề của một bài báo của New York Times về việc tiểu bang Louisiana yêu cầu phải có các toa xe lửa cách biệt chủng tộc.^[12] Nguồn gốc của cụm từ "Jim Crow" thường được gán cho " Jump Jim Crow ", một bài hát-và-nhảy biếm họa về người da đen được thực hiện bởi nam diễn viên da trắng Thomas D. Rice bôi đen mặt, mà đầu tiên xuất hiện trong năm 1832 và được sử dụng để châm biếm chính sách dân túy của Andrew Jackson. Kết quả của sự nổi tiếng của Rice, " Jim Crow " vào năm 1838 đã trở thành một biểu hiện mang tính miệt thị có nghĩa là "Người da đen". Khi các cơ quan lập pháp miền Nam thông qua các luật phân biệt chủng tộc nhằm vào người da đen vào cuối thế kỷ 19, những đạo luật này được gọi là luật Jim Crow.^[13]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]