Hà Nam đẳng xử Thừa tuyên Bố chính sứ ty
Hà Nam đẳng xử Thừa Tuyên bố chính sứ ty (phồn thể: 河南等處承宣布政使司) gọi tắt là Hà Nam Bố chính sứ ty, là tên gọi của một trong 13 khu vực hành chính cấp tỉnh dưới triều Minh (1368 – 1644). Phạm vi ngày nay thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Nha môn Bố chính sứ ty đặt tại Khai Phong phủ (nay là thành phố Khai Phong, tỉnh Hà Nam).
Lịch sử hình thành và phát triển[sửa | sửa mã nguồn]
Địa phận của Hà Nam nguyên thuộc Hà Nam Giang Bắc và Trung Thư tỉnh. Hồng Vũ nguyên niên (1368), triều đình nhà Minh thiết lập Trung Thư phân tỉnh, chọn Khai Phong phủ làm Bắc Kinh, dự định xây dựng kinh đô thứ 2 sau Nam Kinh, cùng năm đó đổi tên Trung Thư phân tỉnh thành Hà Nam phân tỉnh, quản hạt các phủ Hoài Khánh, Vệ Huy, Chương Đức, Đại Danh, Quảng Bình, Thuận Đức, Hà Gian, Bảo Định, Chân Định; thăng cấp Tín Dương thành trực lệ châu.
Hồng Vũ năm thứ 2 (1369), các phủ Đại Danh, Quảng Bình, Thuận Đức, Hà Gian, Bảo Định, Chân Định tách khỏi Hà Nam phân tỉnh, nhập vào Bắc Bình hành tỉnh (về sau là Bắc Trực Lệ). Hà Nam phân tỉnh đổi tên thành Hà Nam Hành Trung thư tỉnh.
Hồng Vũ năm thứ 4 (1371), giáng cấp Tín Dương thành châu.
Hồng Vũ năm thứ 9 (1376), thiết lập Hà Nam Thừa tuyên Bố Chính sứ ty, cùng năm tiếp nhận các phủ Kinh Châu, Hoàng Châu, trực lệ châu Miện Dương từ Hồ Quảng hành tỉnh.
Hồng Vũ năm thứ 11 (1378), bãi bỏ Bắc Kinh, Nam Kinh trở lại làm kinh sư.
Hồng Vũ năm thứ 24 (1391), các phủ Kinh Châu, Hoàng Châu, Hán Dương, trực lệ châu Miện Dương tách khỏi Hà Nam và được sát nhập vào Hồ Quảng.
Thành Hóa năm thứ 12 (1476), thăng cấp Nhữ châu thành trực lệ châu.
Gia Tĩnh năm thứ 24 (1545), thăng cấp Quy Đức châu thành Quy Đức phủ.
Các phủ, châu trực thuộc[sửa | sửa mã nguồn]
Khai Phong phủ (開封府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là Biện Lương lộ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thiết lập Khai Phong phủ, cùng năm triều đình thiết lập Trung thư phân tỉnh, lập Khai Phong thành Bắc Kinh, đến năm thứ 11 (1378) thì xóa bỏ. Quản lý trực tiếp các huyện Tường Phù, Trần Lưu, Kỷ, Thông Hứa, Thái Khang, Úy Thị, Vị Xuyên, Yên Lăng, Phù Câu, Trung Mưu, Dương Vũ, Nguyên Vũ, Phong Khâu, Duyên Tân, Lan Dương, Nghi Phong, Tân Trịnh.
Các châu trực thuộc: Trần châu, Hứa châu, Vũ châu, Trịnh châu
Hà Nam phủ (河南府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là Hà Nam lộ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì đổi thành phủ. Quản lý trực tiếp các huyện Lạc Dương, Yển Sư, Củng, Mạnh Tân, Nghi Dương, Vĩnh Ninh, Tân An, Mãnh Trì, Đăng Phong, Tung, Lô Thị.
Châu trực thuộc: Thiểm châu
Quy Đức phủ (歸德府)[sửa | sửa mã nguồn]
Ban đầu là trực lệ châu. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì thuộc về Trung thư phân tỉnh, cùng năm giáng thành Quy Đức châu thuộc Khai Phong phủ. Gia Tĩnh năm thứ 24 (1545) thì thăng thành Quy Đức phủ. Quản lý trực tiếp các huyện Thương Khâu, Trữ Lăng, Lộc Ấp, Hạ Ấp, Vĩnh Thành, Ngu Thành.
Châu trực thuộc: Tuy châu
Nhữ Ninh phủ (汝寧府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là trực lệ phủ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì sát nhập vào Trung thư phân tỉnh. Quản lý trực tiếp các huyện Nhữ Dương, Chân Dương, Thượng Thái, Tân Thái, Tây Bình, Xác Sơn, Toại Bình.
Các châu trực thuộc:
- Tín Dương, Quang Châu
Nam Dương phủ (南陽府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là trực lệ phủ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì sát nhập vào Trung thư phân tỉnh. Quản lý trực tiếp các huyện Nam Dương, Trấn Bình, Đường, Bí Dương, Đồng Bách, Nam Triệu.
Các châu trực thuộc:
- Đặng Châu, Dụ Châu
Hoài Khánh phủ (懷慶府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là Hoài Khánh lộ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì đổi thành phủ, thuộc thẩm quyền quản lý của Trung thư phân tỉnh. Quản lý trực tiếp các huyện Hà Nội, Tể Nguyên, Tu Võ, Võ Trắc, Mạnh, Ôn.
Vệ Huy phủ (衛輝府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là Vệ Huy lộ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì đổi thành phủ, thuộc thẩm quyền quản lý của Trung thư phân tỉnh. Quản lý trực tiếp các huyện Cấp, Tạc Thành, Tân Hương, Hoạch Gia, Kỳ, Huy.
Chương Đức phủ (彰德府)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên là Chương Đức lộ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì đổi thành phủ, thuộc thẩm quyền quản lý của Trung thư phân tỉnh. Quản lý trực tiếp các huyện An Dương, Lâm Chương, Thang Âm, Lâm. Các châu trực thuộc:
- Từ Châu
Nhữ Châu (汝州)[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyên thuộc Nam Dương phủ. Hồng Vũ nguyên niên (1368) thì sát nhập thêm Quách Lương huyện. Thành Hóa năm thứ 12 (1476) thì thăng cấp trực lệ châu, thuộc Bố Chính sứ ty quản lý. Quản lý trực tiếp các huyện Lỗ Sơn, Giáp, Bảo Phong, Y Dương.