Giải Booker, trước đây là Giải thưởng Văn học Booker (1969–2001) và Giải Man Booker (2002–2019), là một giải thưởng văn học danh giá, hàng năm được trao cho một tác phẩm văn học dài viết bằng tiếng Anh, ngoài ra tác phẩm này cũng cần được xuất bản ở Anh Quốc và/hoặc Ireland. Những người giành được Giải Booker sẽ nhận được 50.000 bảng Anh, cùng với sự quảng bá rộng rãi tác phẩm trên thị trường quốc tế (thường dẫn đến hiện tượng doanh thu tăng vọt).^[1] Khi giải thưởng này được thành lập, chỉ có những cuốn tiểu thuyết được viết bởi công dân Khối Thịnh vượng chung, Ireland và Nam Phi (sau này có thêm Zimbabwe) mới có thể nhận giải; vào năm 2014, điều kiện nhận giải đã mở rộng tới phạm vi tất cả những cuốn tiểu thuyết được viết bằng tiếng Anh.^[2][3]

Một hội đồng năm người bao gồm các tác giả, người xuất bản và nhà báo, cũng như là các chính trị gia, diễn viên, họa sĩ và nhà sĩ,^[4] sẽ được Quỹ Giải Booker chỉ định hàng năm để chọn ra tác phẩm nhận giải.^[5][6] Tính tới năm 2015, giám đốc điều hành của Quỹ Giải Booker là Gaby Wood.^[7][8][9]

Ngoài ra, Giải Booker còn có một giải thưởng bổ sung, chính là Giải Booker Quốc tế. Giải thưởng này được trao cho các tác phẩm được dịch sang tiếng Anh và được xuất bản tại Anh Quốc hoặc Ireland. Không giống như Giải Booker, các tuyển tập truyện ngắn vẫn có tư cách để nhận Giải Booker Quốc tế. Số tiền thưởng 50.000 bảng Anh được chia đều cho tác giả và dịch giả của cuốn tiểu thuyết nhận giải.^[10]

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Giải thưởng có tên ban đầu là Giải Booker-McConnell (Booker-McConnell Prize), lấy theo tên Booker-McConnell - công ty tài trợ cho giải thưởng từ khi nó ra đời năm 1968. Từ năm 2002, cùng với việc quyền quản lý giải thưởng thuộc về Quỹ Giải Booker (Booker Prize Foundation), tên chính thức của giải thưởng cũng được chuyển thành Giải Man Booker, trong đó Man là tên của Man Group, công ty tài trợ mới của giải. Ban đầu giá trị giải thưởng mỗi năm là 21.000 bảng Anh, sau được tăng lên 50.000 bảng kể từ năm 2002.

Năm 1993, từ 25 tác phẩm giành giải Booker đầu tiên, ban giám khảo đã chọn tiểu thuyết Midnight's Children của nhà văn Salman Rushdie (giải Booker 1981) là tiểu thuyết hay nhất trong 25 năm của giải Booker, tác phẩm này được trao Giải Booker of Bookers (Booker of Bookers Prize). Năm 2008 một giải thưởng tương tự được trao cho tác phẩm hay nhất trong 40 năm của giải Booker, giải lần này có tên Booker hay nhất (The Best of the Booker)^[11] và Midnight's Children của Salman Rushdie một lần nữa lại là tác phẩm chiến thắng^[12].

Từ năm 2005, Quỹ Giải Booker cũng thành lập Giải Man Booker quốc tế để mở rộng diện tác giả ra toàn thế giới.

Quá trình xét giải[sửa | sửa mã nguồn]

Quá trình lựa chọn danh sách rút gọn (shortlist) và tác phẩm hay nhất cho Giải Booker được thực hiện bởi ban cố vấn gồm một nhà văn, hai nhà biên tập, một nhà quản lý văn học, một nhà kinh doanh sách, một nhà quản lý thư viện và một chủ tịch (do Quỹ Giải Booker lựa chọn). Ban cố vấn này sẽ chọn ra một ban giám khảo gồm 5 người bao gồm các nhà phê bình, nhà văn, học giả có tiếng, ban giám khảo sẽ chịu trách nhiệm chọn ra cuốn sách giành Giải Booker năm đó. Thành phần ban giám khảo Giải Booker thay đổi theo từng năm.

Trong 35 năm đầu tiên, chỉ có 5 năm là danh sách tác phẩm rút gọn có ít hơn 6 tiểu thuyết và 2 năm (1980, 1981) danh sách này có 7 tiểu thuyết. Tổng cộng đã có 201 tác phẩm của 134 tác giả từng lọt vào danh sách rút gọn trong 35 năm Giải Booker. Có 19 tác giả từng có 2 tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn, trong đó duy nhất có J. M. Coetzee từng chiến thắng trong cả hai lần. Các nhà văn có quốc tịch Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland là những người giành nhiều Giải Booker nhất, 24 giải, tiếp đó là các nhà văn quốc tịch Úc (6 giải) và Cộng hòa Ireland (4 giải).

Tác phẩm giành giải Booker[sửa | sửa mã nguồn]

Năm	Tác giả	Quốc gia	Tác phẩm
1969	P. H. Newby	Anh	Something to Answer For
1970	Bernice Rubens	Anh	The Elected Member
1971	V. S. Naipaul	Trinidad và Tobago/ Anh	In a Free State
1972	John Berger	Anh	G.
1973	J. G. Farrell	Anh	The Siege of Krishnapur
1974	Nadine Gordimer Stanley Middleton	Nam Phi  Anh	The Conservationist Holiday
1975	Ruth Prawer Jhabvala	Anh/ Đức	Heat and Dust
1976	David Storey	Anh	Saville
1977	Paul Scott	Anh	Staying On
1978	Iris Murdoch	Ireland/ Anh	The Sea, the Sea
1979	Penelope Fitzgerald	Anh	Offshore
1980	William Golding	Anh	Rites of Passage
1981	Salman Rushdie	Anh/ Ấn Độ	Midnight's Children
1982	Thomas Keneally	Úc	Schindler's Ark
1983	J. M. Coetzee	Nam Phi/ Úc	Life & Times of Michael K (Cuộc Đời và Thời Đại của Michael K)
1984	Anita Brookner	Anh	Hotel du Lac
1985	Keri Hulme	New Zealand	the bone people
1986	Kingsley Amis	Anh	The Old Devils
1987	Penelope Lively	Anh	Moon Tiger
1988	Peter Carey	Úc	Oscar and Lucinda
1989	Kazuo Ishiguro	Anh/ Nhật Bản	The Remains of the Day (Tàn ngày để lại)
1990	A. S. Byatt	Anh	Possession: A Romance
1991	Ben Okri	Nigeria	The Famished Road (Con Đường Đói Khổ)
1992	Michael Ondaatje Barry Unsworth	Sri Lanka/ Canada  Anh	The English Patient Sacred Hunger (Bệnh Nhân Người Anh)
1993	Roddy Doyle	Ireland	Paddy Clarke Ha Ha Ha
1994	James Kelman	Anh	How Late It Was, How Late
1995	Pat Barker	Anh	The Ghost Road
1996	Graham Swift	Anh	Last Orders
1997	Arundhati Roy	Ấn Độ	The God of Small Things
1998	Ian McEwan	Anh	Amsterdam
1999	J. M. Coetzee	Nam Phi/ Úc	Disgrace
2000	Margaret Atwood	Canada	The Blind Assassin
2001	Peter Carey	Úc	True History of the Kelly Gang
2002	Yann Martel	Canada	Cuộc đời của Pi (Life of Pi)
2003	DBC Pierre	Úc/ México	Vernon God Little
2004	Alan Hollinghurst	Anh	The Line of Beauty
2005	John Banville	Ireland	Biển (The Sea)
2006	Kiran Desai	Ấn Độ	The Inheritance of Loss (Di Sản Của Mất Mát)
2007	Anne Enright	Ireland	The Gathering (Họp Mặt)
2008	Aravind Adiga	Ấn Độ	The White Tiger Cọp Trắng (Nhà xuất bản Trẻ và DT BOOKS ấn hành).
2009	Hilary Mantel	Anh	Wolf Hall
2010	Howard Jacobson	Anh	The Finkler Question
2011	Julian Barnes	Anh	The Sense of an Ending (Nghe Mùi Kết Thúc)
2012	Hilary Mantel	Anh	Bring Up the Bodies
2013	Eleanor Catton	New Zealand	The Luminaries

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Giải thưởng sách quốc gia (Anh)
• Giải Goncourt

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Trang web chính thức của giải thưởng
• Awardees of Booker Prize per year Lưu trữ 2009-05-30 tại Wayback Machine
• A primer on the Man Booker Prize and critical review of literature. Lưu trữ 2007-09-29 tại Wayback Machine
• The most honoured Booker shortlisted books
• The Booker Prize: Matters of judgment": Hermione Lee on judging the Booker when Salman Rushdie won, from TLS, 22 tháng 10 năm 2008.

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Giải Booker.