Di sản thế giới của UNESCO là nơi quan trọng đối với các tài sản văn hóa và thiên nhiên được mô tả trong Công ước Di sản thế giới vào năm 1972.^[1] Thổ Nhĩ Kỳ đã cấp nhận công ước vào ngày 16 tháng 3 năm 1983 và từ đó đến nay, các tài sản đủ điều kiện để được đưa vào Danh sách Di sản thế giới. Tính đến nay, Thổ Nhĩ Kỳ hiện có 17 di sản thế giới gồm 2 di sản hỗn hợp và 16 di sản văn hóa.^[2] Hai di sản hỗn hợp là Vườn quốc gia Göreme và khu núi đá Cappadocia và Hierapolis-Pamukkale.

Các địa điểm đầu tiên được UNESCO công nhận tại Thổ Nhĩ Kỳ là Nhà thờ Hồi giáo và Bệnh viện Divriği, Các công trình lịch sử của Istanbul, Vườn quốc gia Göreme và khu núi đá Cappadocia là ba địa danh được ghi vào danh sách tại phiên hợp thứ 9 của Ủy ban Di sản thế giới diễn ra tại Paris, Pháp vào năm 1985.^[3] Trong khi đó, địa danh mới đây nhất được công nhận là Göbekli Tepe được công nhận vào năm 2018.

Danh sách[sửa | sửa mã nguồn]

Dưới đây là danh sách di sản thế giới tại Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm các thông tin về tên chính thức,^[4] vị trí, tiêu chuẩn,^[5] diện tích, năm công nhận và mô tả khái quát về di sản.

Di sản	Hình ảnh	Vị trí	Tiêu chuẩn	Diện tích ha (Mẫu Anh)	Năm	Mô tả
Aphrodisias		TurAydın 37°42′30″B 28°43′25″Đ / 37,70833°B 28,72361°Đ / 37.70833; 28.72361	Văn hóa:TurAph (ii)(iii)(iv)(vi)	152 (380)	2017	Di chỉ này bao gồm phần chính là thành phố Aphrodisias (có đền Aphrodite thế kỷ thứ 3) và các mỏ đá cẩm thạch cổ gần đó, nơi đã đem lại sự giàu có cho thành phố Hy Lạp cổ đại này.[6]
Di chỉ khảo cổ Ani		TurKars 40°30′0″B 43°34′0″Đ / 40,5°B 43,56667°Đ / 40.50000; 43.56667	Văn hóa:TurArcAni (ii)(iii)(iv)	251 (620)	2016	Nằm ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Armenia, thành phố thời Trung cổ Ani đã đạt đến thời kỳ hoàng kim vào thế kỷ 10 và 11 như thủ đô của Bagratid Armenia, trước khi đi xuống từ thế kỷ 14, sau cuộc xâm lược Mông Cổ và một trận động đất lớn.[7]
Di chỉ khảo cổ Troy		TurÇanakkale 39°57′23″B 26°14′20″Đ / 39,95639°B 26,23889°Đ / 39.95639; 26.23889	Văn hóa:TurArcTro (ii)(iii)(vi)	158 (390)	1998	Có niên đại trong hơn bốn thiên niên kỷ trước và có ảnh hưởng quan trọng tới sử thi Iliad của Homer và Aeneis của Virgil, Troy đã được tái phát hiện bởi Heinrich Schliemann vào cuối thế kỷ 19, và kể từ đó đã trở thành một trong những địa điểm khảo cổ nổi tiếng nhất trên thế giới.[8]
Bursa và Cumalıkızık: Nơi sinh của Đế chế Ottoman		TurBursa 39°57′23″B 26°14′20″Đ / 39,95639°B 26,23889°Đ / 39.95639; 26.23889	Văn hóa:TurBur (i)(ii)(iv)(vi)	27 (67)	2014	Bursa là thủ đô đầu tiên của Đế quốc Ottoman vào thế kỷ 14, với quy hoạch đô thị sáng tạo, đã trở thành nguồn tham khảo chính cho các thành phố Ottoman tương lai. Làng Cumalıkızık gần đó điển hình của hệ thống nhà phòng thủ vakıf, cung cấp hỗ trợ cho sự phát triển của thủ đô.[9]
Thành phố Safranbolu		TurKarabük 41°15′36″B 32°41′23″Đ / 41,26°B 32,68972°Đ / 41.26000; 32.68972	Văn hóa:TurCit (ii)(iv)(v)	193 (480)	1994	Một đường ngang của thương mại, Safranbolu phát triển từ thế kỷ 13. Kiến trúc của nó đã ảnh hưởng lớn đối với phát triển đô thị xuyên suốt Đế chế Ottoman.[10]
Pháo đài Diyarbakır và Cảnh quan văn hóa Các vườn Hevsel		TurDiyarbakır 37°54′11″B 40°14′22″Đ / 37,90306°B 40,23944°Đ / 37.90306; 40.23944	Văn hóa:TurDiy (iv)	521 (1.290)	2015	Diyarbakır là một thành phố có ý nghĩa quan trọng từ thời Hy Lạp đến nay. Khu vực này bao gồm các bức tường thành của thị trấn Diyarbakır dài 5.800 km, cũng như Các vườn Hevsel, nơi cung cấp thức ăn và nước cho thành phố.[11]
Ephesus		Turİzmir 37°55′45″B 27°21′34″Đ / 37,92917°B 27,35944°Đ / 37.92917; 27.35944	Văn hóa:TurEph (iii)(iv)(vi)	663 (1.640)	2015	Thành phố Ephesus của Hy Lạp cổ đã nổi tiếng với một trong bảy kỳ quan của thế giới cổ đại, đền thờ Artemis, hiện đang nằm trong đống đổ nát. Sau khi được kiểm soát bởi người La Mã vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, thành phố đã phát triển mạnh mẽ, để lại những công trình kiến ​​trúc như Thư viện Celsus, Nhà Đức Trinh nữ Maria và TVương cung thánh đường Thánh Gioan, trở thành địa điểm hành hương Kitô giáo lớn từ thế kỷ thứ 5.[12]
Vườn quốc gia Göreme và khu núi đá Cappadocia		TurNevşehir 38°40′0″B 34°51′0″Đ / 38,66667°B 34,85°Đ / 38.66667; 34.85000	Hỗn hợp:TurGor (i)(iii)(v)(vii)	9.884 (24.420)	1985	Thung lũng Göremenổi tiếng với cảnh quan vô cùng ấn tượng từ đá. Vùng Cappadocia là phòng trưng bày các ngôi nhà, làng mạc, nhà thờ, thành phố dưới lòng đất như là một trong những ví dụ tuyệt vời về nghệ thuật hậu Byzantine.[13]
Nhà thờ Hồi giáo lớn và Bệnh viện Divriği		TurSivas 39°22′17″B 38°07′19″Đ / 39,37139°B 38,12194°Đ / 39.37139; 38.12194	Văn hóa:TurGre (i)(iv)	2.016 (4.980)	1985	Được thành lập vào đầu thế kỷ 13, khu phức hợp nhà thờ Hồi giáo tại Divriği là một ví dụ độc đáo và nổi bật của kiến ​​trúc Hồi giáo, pha trộn các thiết kế khác biệt và đôi khi là tương phản.[14]
Hattusha: Thủ đô của Hittite		TurÇorum 40°00′50″B 34°37′14″Đ / 40,01389°B 34,62056°Đ / 40.01389; 34.62056	Văn hóa:TurHat (i)(ii)(iii)(iv)	268 (660)	1986	Thủ đô chính thức của Đế chế Hittite với những cổng thành, bảo tàng, cung điện và địa điểm linh thiêng Yazılıkaya gần đó là một trong những di tích cuối cùng về quyền lực thống trị ở Anatolia và miền bắc Syria của đế chế này.[15]
Hierapolis-Pamukkale		TurDenizli 37°55′26″B 29°07′24″Đ / 37,92389°B 29,12333°Đ / 37.92389; 29.12333	Hỗn hợp:TurHie (iii)(iv)(vii)	1.077 (2.660)	1988	Địa điểm tự nhiên Pamukkale nổi tiếng với phong cảnh nổi bật, bao gồm các thác hóa thạch đá, nhũ đá và bậc thang. Thị trấn Hierapolis gần đó, được thành lập vào cuối thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, chứa nhiều cấu trúc Hy Lạp-La Mã khác nhau bao gồm các đền thờ, nhà tắm, hầm mộ, cũng như các ví dụ về kiến trúc Cơ đốc ban đầu.[16]
Khu vực lịch sử của Istanbul		TurIstanbul 41°00′30″B 28°58′48″Đ / 41,00833°B 28,98°Đ / 41.00833; 28.98000	Văn hóa:TurHis (iii)(iv)(vii)	678 (1.680)	1985	Istanbul là một trung tâm chính trị, tôn giáo và văn hoá lớn trong hơn hai thiên niên kỷ, là thủ đô của đế chế Byzantine và Ottoman. Bức tranh lịch sử của nó bao gồm các kiệt tác như Trường đua Constantinopolis, Hagia Sophia, Nhà thờ Hồi giáo Süleymaniye và Cung điện Topkapı.. chứng tỏ về các công trình kiến trúc vĩ đại của kiến ​​trúc sư qua các thời đại.[17]
Nemrut Daği		TurAdıyaman 38°02′12″B 38°45′49″Đ / 38,03667°B 38,76361°Đ / 38.03667; 38.76361	Văn hóa:TurNem (i)(iii)(iv)	11 (27)	1987	Núi Nemrut là vị trí mà vua Antiochus I (69-34 TCN) của Commagene đã xây dựng ngôi mộ của riêng mình, bao quanh bởi những bức tượng đá khổng lồ và bia đá, khiến nó là một trong những công trình kiến ​​trúc đầy tham vọng nhất thời kỳ Hy Lạp.[18]
Địa điểm đồ đá mới của Çatalhöyük		TurKonya 37°40′0″B 32°49′41″Đ / 37,66667°B 32,82806°Đ / 37.66667; 32.82806	Văn hóa:TurNeo (iii)(iv)	37 (91)	2012	Có lịch sử khoảng 7400 - 5200 năm trước Công nguyên, khu vực rộng lớn của Çatalhöyük là một trong số ít ví dụ của một khu định cư thời kỳ đồ đá mới được bảo tồn tốt, với bố trí đô thị, nhà có mái che, bức tranh tường và các cấu trúc khác.[19]
Pergamon và Cảnh quan văn hóa đa tầng của nó		Turİzmir 39°07′33″B 27°10′48″Đ / 39,12583°B 27,18°Đ / 39.12583; 27.18000	Văn hóa:TurPer (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	333 (820)	2014	Được thành lập vào thế kỷ thứ 3 trước công nguyên, đây là thủ đô của triều đại Attalidgiai đoạn Hy Lạp thời kỳ Hy Lạp hóa. Pergamon là một trong những thành phố quan trọng nhất của thế giới cổ đại. Sau khi nằm dưới sự kiểm soát của người La Mã vào năm 133 TCN, thành phố này đã chứng kiến ​​sự phát triển xa hơn. Thư viện Pergamum là thư viện nổi tiếng chỉ đứng sau Alexandria.[20]
Nhà thờ Hồi giáo Selimiye và tổ hợp xã hội của nó		TurEdirne 41°40′40″B 26°33′34″Đ / 41,67778°B 26,55944°Đ / 41.67778; 26.55944	Văn hóa:TurSel (i)(iv)	3 (7,4)	2011	Được xây dựng vào thế kỷ 16, phức hợp của nhà thờ Hồi giáo Selimiye ở Edirne được kiến ​​trúc sư Mimar Sinan coi là kiệt tác của ông và là thành tựu cao nhất của kiến trúc Ottoman.[21]
Xanthos-Letoon		TurAntalya và Muğla 36°20′6″B 29°19′13″Đ / 36,335°B 29,32028°Đ / 36.33500; 29.32028	Văn hóa:TurXan (ii)(iii)	126 (310)	1988	Khu vực bao gồm hai khu định cư lân cận. Xanthos là trung tâm của nền văn minh Lycian, có ảnh hưởng đáng kể đến kiến ​​trúc các thành phố khác trong khu vực, với Đài tưởng niệm Nereid là nguồn cảm hứng trực tiếp cho Lăng mộ của Mausolus ở Caria. Letoon là một trung tâm tôn giáo quan trọng ở Lycia, tại đây có dòng chữ bằng ba thứ tiếng được gọi là ba ngôn ngữ Letoon, cung cấp chìa khóa để giải mã ngôn ngữ Lycian đã tuyệt chủng.[22]
Göbekli Tepe		TurŞanlıurfa 37°13′0″B 38°55′21″Đ / 37,21667°B 38,9225°Đ / 37.21667; 38.92250	Văn hóa:TurGob (i)(ii)(iv)	126 (310)	2018	Có niên đại từ Thời đồ đá mới tiền gốm A giữa thiên niên kỷ thứ 10 đến 9 TCN, địa điểm này có thể được sử dụng bởi những người săn bắn hái lượm vì mục đích nghi lễ.[23]

Vị trí[sửa | sửa mã nguồn]

Göreme

Divriği

Istanbul

Hattusa

Nemrut Daği

Hierapolis –
Pamukkale

Xanthos–Letoon

Safranbolu

Troy

Nhà thờ Hồi giáo Selimiye

Çatalhöyük

Pergamon

Cumalıkızık

Ephesus

Diyarbakır

Ani

Aphrodisias

Göbekli Tepe

Vị trí Di sản thế giới tại Thổ Nhĩ Kỳ

Danh sách di sản dự kiến[sửa | sửa mã nguồn]

Tên	Ngày nộp hồ sơ	Tiêu chuẩn	Tỉnh	Hình ảnh
Thành phố cổ Aizanoi	13/04/2012	II,IV	Kütahya
Đảo Akdamar	13/04/2015	I,II,III,IV,VI	Van
Tu viện Alahan	25/02/2000	I,III,IV	Mersin
Alanya	25/02/2000	III,IV	Antalya
Anatolian Seljuks Madrasahs	15/04/2014	II, IV	Nhiều nơi tại Thổ Nhĩ Kỳ
Thành phố cổ Anazarbus	15/04/2014	III,IV,VI	Adana
Thành phố cổ của Nền văn minh Lycian	06/02/2009	III,IV	Antalya và Muğla)
Thành phố cổ Kaunos	15/04/2014	I,II,III,IV	Muğla
Thành phố cổ Korykos	15/04/2014	II,III,IV	Mersin
Thành phố cổ Stratonikeia	13/04/2015	II, IV	Muğla
Thành phố cổ Arslantepe	15/04/2014	II,III,IV	Malatya
Thành phố cổ Kültepe-Kaneş	14/04/2014	II,III	Kayeri
Di chỉ khảo cổ Laodikeia	15/04/2013	II,III,IV	Denizli
Di chỉ khảo cổ Perge	06/02/2009	II	Antalya
Di chỉ khảo cổ Sagalassos	06/02/2009	II, III	Burdur
Di chỉ khảo cổ Zeugma	13/04/2012	II,III,IV	Gaziantep
Khu vực Trận chiến Çanakkale (Dardanelles) và Gelibolu (Gallipoli) trong Chiến tranh thế giới thứ nhất	15/04/2014	VI	Çanakkale
Eflatun Pınar	15/04/2014	III,IV,VI	Konya
Eshab-ı Kehf Kulliye	13/04/2015	III,IV	Kahramanmaraş
Nhà thờ Hồi giáo Eşrefoğlu	15/04/2011	II,IV	Konya
Gordion	13/04/2012	II,IV,V	Ankara
Vườn quốc gia Güllük Dagi-Termessos	25/02/2000	Hỗn hợp	Antalya
Tổ hợp Haji Bektash Veli tại Hacıbektaş	13/04/2012	III, IV	Nevşehir
Harran và Sanliurfa	25/02/2000	I,II,III,IV	Şanlıurfa
Nhà thờ Thánh Pierre, Hatay	15/04/2011	III,IV	Hatay
Di tích lịch sử của Niğde	13/04/2012	II	Niğde
Thị trấn liên minh lịch sử Mudurnu	13/04/2015	II,IV	Bursa
Thị trấn lịch sử Birgi	13/04/2012	IV	İzmir
Cung điện Ishak Pasha	25/02/2000	I,III,IV	Ağrı
Lăng mộ İsmail Fakirullah	13/04/2015	IV,VI	Siirt
İznik	15/04/2014	II,III,V	Bursa
Hồ Tuz SEPA	15/04/2013	VII,VIII,X	Ankara
Hang Karain	01/02/1994	III-IV	Antalya
Kekova	25/02/2000	Mixed	Antalya
Konya - Thủ đô của nền văn minh Seljuk	25/02/2000	I, II, IV	Konya
Nhà thờ Hồi giáo Mahmut Bey	15/04/2014	II, IV	Kastamonu
Lâu đài Mamure	13/04/2012	IV,V	Mersin
Cảnh quan văn hóa Mardin	25/02/2000	II, III, IV	Mardin
Mausolem và Khu vực thiêng liêng Hecatomnus	13/04/2012	I,III,IV	Muğla
Thành phố Trung cổ Beçin	13/04/2012	II	Muğla
Núi Harşena và Lăng mộ đá của các vị vua Hắc Hải	13/04/2015	III,IV,VII	Amasya
Miền núi Phrygia	13/04/2015	II,III,IV	Trung tâm phía Tây Thổ Nhĩ Kỳ
Địa điểm đô thị lịch sử Odunpazarı	13/04/2012	III,IV	Eskişehir
Seljuk Caravanserais trên đường từ Denizli tới Dogubeyazit	25/02/2000	II, III, IV	Nhiều nơi tại Thổ Nhĩ Kỳ
Nhà thờ Thánh Nicholas	25/02/2000	III,IV	Antalya
Nhà thờ Thánh Paul và các di tích lịch sử xung quanh (Tarsus)	25/02/2000	II,III,IV	Mersin
Tu viện Sümela (Tu viện của Đức Trinh Nữ Maria)	25/02/2000	I,III,	Trabzon
Thành phố cổ Sardis và Lydian Tumuli của Bin Tepe	15/04/2013	I,II,III	Manisa
Nhà hát và Cầu máng nước của Thành phố cổ Aspendos	13/04/2015	I,II,IV	Antalya
Lăng mộ Ahi Evren	15/04/2014	III,VI	Kırşehir
Cầu của Uzunköprü	13/04/2015	III;IV	Edirne
Mộ đá Ahlat the Urartian và thành lũy Ottoman	25/02/2000	I,III	Bitlis
Các địa điểm giao dịch và Công sự trên Tuyến đường thương mại Genoese	15/04/2013	II,IV	7 pháo đài ven biển tại Thổ Nhĩ Kỳ
Yesemek Quarry và Xưởng điêu khắc	13/04/2012	II,III	Gaziantep
Hầm Vespasianus Titus	15/04/2014	I,IV	Hatay
Tổ hợp cung điện Yıldız	13/04/2015	II,III,IV	İstanbul
Tổ hợp Nhà thờ Hồi giáo Zeynel Abidin và Nhà thờ Mor Yakup (Thánh Jacob)	15/04/2014	III,IV	Mardin

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]