Chính phủ Đế quốc Việt Nam
Chính phủ Đế quốc Việt Nam, còn được gọi là Nội các Trần Trọng Kim là chính phủ của Đế quốc Việt Nam (một chính thể thân Nhật ở Việt Nam năm 1945) do học giả Trần Trọng Kim đứng đầu ngày 17 tháng 4 năm 1945.[1][2] Danh sách nội các được trình vua Bảo Đại phê chuẩn, sau Tuyên cáo Việt Nam độc lập vào ngày 11 tháng 3 năm 1945.
Bối cảnh[sửa | sửa mã nguồn]
Ngày 9 tháng 3 năm 1945, khi tình hình chiến tranh Thái Bình Dương thay đổi bất lợi, Nhật thay đổi chính sách và đảo chính Pháp, bắt giam các tướng lãnh và tước khí giới của quân đội Pháp ở Đông Dương.
Sau cuộc tập kích bất ngờ vào quân Pháp đêm 9-3-1945, vấn đề quan trọng nhất đối với quân Nhật là duy trì bằng được "trật tự và ổn định" nhằm tìm nguồn cung ứng vật chất tại chỗ cho gần 100.000 lính Nhật, cũng như để cung cấp cho việc phòng thủ nước Nhật trước đà tấn công của quân Đồng Minh. Tuy nhiên, đúng lúc đó, bộ máy hành chính thực dân mà Nhật kế thừa từ Pháp đã tan rã, vì thế việc thành lập bộ máy cai trị bản xứ đặt ra như một đòi hỏi cấp bách và Đế quốc Việt Nam ra đời trong bối cảnh đó[3].
Ngay từ đêm 8/3, quân Nhật Bản đã được phái đến canh giữ nghiêm ngặt nhà của các quan lớn trong triều Nguyễn. Họ giữ các quan này ở trong nhà để chờ lệnh từ chỉ huy Nhật. Theo lời kể của đại thần Phạm Quỳnh, quân Nhật đi tìm tất cả các quan trong Viện cơ mật và giam họ lại một chỗ. Đến sáng 9/3, khi đã đưa được Bảo Đại về kinh đô, quan Nhật là Yokoyama đưa cho họ 2 văn bản đã viết sẵn: Bản tuyên bố hủy bỏ các hiệp ước nhà Nguyễn đã ký với Pháp và Bản tuyên bố giải tán Viện cơ mật, tất cả nhằm dọn đường cho việc thành lập nội các Đế quốc Việt Nam. Yokoyama nói thẳng "tôi cho các vị 15 phút để suy nghĩ". Trong hoàn cảnh đó, các quan nhà Nguyễn không muốn ký cũng không được.[4]
.svg/)
Đạo dụ số 5 của Hoàng đế Bảo Đại ngày 17 tháng 4 năm 1945 chuẩn y Nội các mới, bao gồm phần lớn là những nhà trí thức, chuyên môn mà trước đó không nằm trong các đảng phái cách mạng chống Pháp.[5]
Bộ trưởng Vũ Ngọc Anh qua đời vì trúng đạn bởi máy bay Mỹ ngày 23 tháng 7. Ngày 5/8/1945, mới ra mắt được 4 tháng, 3 bộ trưởng trong Nội các xin từ nhiệm. Các bộ trưởng khác tuyên bố bất lực, bởi không thể làm được việc gì nếu không được cố vấn tối cao Nhật đồng ý. Trần Trọng Kim cố gắng liên hệ nhưng các nhân vật cấp tiến đều khước từ cộng tác, đến đầu tháng 8 chính Trần Trọng Kim cũng nói mình bị "tăng huyết áp" và không ra khỏi nhà.[6]
Theo tác giả Lê Mạnh Hùng, với an ninh, quốc phòng và kinh tế tài chánh đều nằm trong tay quân đội Nhật, tất cả những gì mà Chính phủ Trần Trọng Kim có thể đạt được trong việc giành lại chủ quyền cho Việt Nam thực tế là chỉ có tính cách biểu tượng. Tuy nhiên, trong tình huống Đông Dương vào năm cuối của Thế chiến thứ hai, biểu tượng đóng một vai trò rất quan trọng. Chương trình chính phủ theo lời nói của ông Hoàng Xuân Hãn là làm thay đổi tâm lý người Việt đến mức mà đất nước sẽ không thể trở lại tình trạng thuộc địa nữa một khi Thế chiến thứ hai chấm dứt.[5]
Danh sách thành viên[sửa | sửa mã nguồn]
| Thứ tự | Chức vụ | Tên | Nghề nghiệp | Chức vụ sau cùng |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Nội các Tổng trưởng | Trần Trọng Kim | Giáo sư sử học | |
| 2 | Phó Nội các Tổng trưởng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao | Trần Văn Chương | Luật sư | Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ. |
| 3 | Bộ trưởng Nội vụ | Trần Đình Nam | Bác sĩ | Niên trưởng Giám sát Viện Đệ Nhị Cộng hòa Việt Nam |
| 4 | Bộ trưởng Tư pháp | Trịnh Đình Thảo | Luật sư | Phó Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà Miền Nam Việt Nam, uỷ viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam |
| 5 | Bộ trưởng Giáo dục và Mỹ nghệ | Hoàng Xuân Hãn | Thạc sĩ Toán | |
| 6 | Bộ trưởng Tài chính | Vũ Văn Hiền | Luật sư | |
| 7 | Bộ trưởng Thanh niên | Phan Anh | Luật sư | Bộ trưởng Bộ Ngoại thương, Phó chủ tịch Quốc hội Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. |
| 8 | Bộ trưởng Công chính | Lưu Văn Lang | Kỹ sư | |
| 9 | Bộ trưởng Y tế và Cứu tế | Vũ Ngọc Anh | Bác sĩ | tử thương vì máy bay Đồng Minh oanh tạc 23 Tháng Bảy 1945 |
| 10 | Bộ trưởng Kinh tế | Hồ Tá Khanh | Bác sĩ | |
| 11 | Bộ trưởng Tiếp tế | Nguyễn Hữu Thí | Cựu y sĩ | |
| * | Khâm sai Bắc Bộ | Phan Kế Toại | Tổng đốc | Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Nội vụ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. |
| * | Khâm sai Nam bộ | Nguyễn Văn Sâm | bị ám sát 10 Tháng Mười 1945 | |
| * | Đốc lý Hà Nội | Trần Văn Lai | Bác sĩ | Phó Chủ tịch Ủy ban hành chính TP Hà Nội |
| * | Tổng đốc Nghệ An | Đặng Văn Hướng | phó bảng | Quốc vụ khanh đặc trách công tác ở 3 tỉnh Thanh- Nghệ - Tĩnh của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. |
| * | Đốc lý Hải Phòng | Vũ Trọng Khánh | Luật sư | Bộ trưởng Bộ Tư pháp đầu tiên của Chính phủ Liên hiệp Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. |
| * | Đô trưởng Sài Gòn | Kha Vạng Cân | Kỹ sư | Bộ trưởng Bộ Công nghiệp nhẹ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. |
Đánh giá[sửa | sửa mã nguồn]
Tuy chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, nhưng trong một bài báo được đăng trên BBC tiếng Việt ngày 29 tháng 6 năm 2017, tác giả bài viết đã nêu ra một số thành tựu mà chính phủ Trần Trọng Kim đã làm được trong vòng 130 ngày từ ngày 17/04 – 25/8 năm 1945 bao gồm:[7]
- Lập lại quốc hiệu Việt Nam.
- Dùng chữ Quốc ngữ và Việt hóa giáo dục.
- Đòi lại trên danh nghĩa vùng Nam Kỳ để thống nhất lãnh thổ.
- Soạn hiến pháp nhấn mạnh tự do và độc lập.
- Biết rút lui đúng lúc và trao quyền cho phong trào cách mạng nhằm tránh đổ máu.
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ “Nhận thức TTK”. Truy cập 1 tháng 3 năm 2015.
- ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 9 tháng 5 năm 2013. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2013.
- ^ "Nhận thức lại" hay xuyên tạc và phủ nhận lịch sử ?, THIÊN PHƯƠNG, Báo Nhân dân, 13/03/2015
- ^ Nguyễn Kỳ Nam. Hồi ký 1925-1964. Tập 2, trang 166
- ^ a b Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng. “Chính phủ Trần Trọng Kim năm 1945”. rfa. Truy cập 7 tháng 9 năm 2016.
- ^ http://www.thanhnien.com.vn/van-hoa-nghe-thuat/nhung-ngay-lam-vua-cuoi-cung-cua-hoang-de-bao-dai-ky-2-thong-diep-gui-tuong-de-gaulle-604356.html
- ^ "Nội các Trần Trọng Kim: 5 thành tựu trong 4 tháng"
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
 | Wikisource có các tác phẩm gốc nói đến hoặc của: Chính phủ Đế quốc Việt Nam |
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Nguyễn Duy Phương (tháng 5 năm 1945). Lịch-sử Độc-lập và Nội-các Đầu-tiên Việt Nam. Hà Nội: Việt Đông Xuất bản cục.
- Lê Xuân Khoa (2004). "Huế năm 1945 và chính phủ Trần Trọng Kim". Trong Việt Nam, 1945–1995, "Chương 1: Quốc gia và Cộng sản".
- Trần Văn Chánh (2013). “Tản mạn nhân vật lịch sử Trần Trọng Kim qua những trang hồi ký”. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển (104–105).
- Nguyễn Lương Hải Khôi (2021). "Học tập tư duy sử học qua câu chuyện Chính phủ Trần Trọng Kim".
- Furuta, Motoo (2017). “Some Issues Surrounding the Evaluation of the Trần Trong Kim Cabinet”. Vietnam-Indochina-Japan Relations during the Second World War. Waseda University Institute of Asia-Pacific Studies. tr. 124–129.