Đại ban
Đại ban (tiếng Trung: 大班; Việt bính: tai-pan; Lưu Tích Tường: daai6baan1,[1] dịch nôm na là 'tầng lớp đầu sỏ'[2]) là người điều hành hãng buôn cấp cao hay chủ doanh nghiệp vận hành ở Trung Quốc hoặc Hồng Kông.
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Xuyên suốt thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, đại ban là những doanh nhân sinh ra ở nước ngoài chịu trách nhiệm đứng đầu các thương xá Dương hành rộng lớn ví dụ như Jardine, Matheson & Co., Swire, Dent & Co. và nhiều hãng buôn khác.
Lần đầu tiên ghi nhận việc người ta sử dụng thuật ngữ đại ban (tai-pan) trong tiếng Anh là trên tờ Canton Register ngày 28 tháng 10 năm 1834.[3] Có nhiều cách viết khác nhau trong quá khứ như taepan (xuất hiện lần đầu), typan và taipan.[3]
Thuật ngữ này còn chỉ đến các đại gia đầu sỏ người Philippines gốc Hoa vốn là những tỷ phú sáng lập đầy quyền năng của các đế chế kinh doanh Hoa-Phi.[4]
Danh sách các đại ban[sửa | sửa mã nguồn]
- Danh sách này không đầy đủ; bạn có thể giúp đỡ bằng cách mở rộng nó.
- William Jardine,[5] hãng Jardine Matheson (1843–1845): Hồng Kông
- James Matheson, hãng Jardine Matheson (1796–1878), Hồng Kông
- Lawrence Kadoorie,[6] hãng China Light and Power (1899-1993): Hồng Kông
- Alasdair Morrison,[7] hãng Jardine Matheson (1994-2000): Hồng Kông
- Simon Murray,[8] hãng Hutchison Whampoa (1984-1994): Hồng Kông
- Percy Weatherall (sinh năm 1957), hãng Jardine Matheson: Hồng Kông
- William Keswick (1834–1912): Scotland
- Merlin Bingham Swire (sinh năm 1973): Anh
- Douglas Lapraik (1818–1869): Anh
- John Johnstone Paterson (1886-1971), hãng Jardine Matheson: Hồng Kông
- John Charles Bois (1848-1918), hãng Butterfield & Swire: Thượng Hải
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Andrew J. Moody, "Transmission Languages and Source Languages of Chinese Borrowings in English", American Speech, Vol. 71, No. 4 (mùa Đông năm 1996), tr. 414-415.
- ^ 汉英词典 — A Chinese-English Dictionary 1988 新华书店北京发行所发行 (Beijing Xinhua Bookshop).
- ^ a b Từ điển tiếng Anh Oxford (ấn bản thứ 2, năm 1989).
- ^ “The taipans — Chinese Filipino oligarchs”. The Manila Times. 16 tháng 9 năm 2020. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2021.
- ^ Nicholas D. Kristof (21 tháng 6 năm 1987). “Jardine Matheson's Heir-Elect: Brian M. Powers; An Asian Trading Empire Picks an American 'Tai-pan'”. The New York Times.
... William Jardine, the first tai-pan, a shrewd Scotsman ...
- ^ “Lawrence Kadoorie, 94, Is Dead; A Leader in Hong Kong'g (sic) Growth”. The New York Times. 26 tháng 8 năm 1993.
- ^ “The Taipan and the dragon”. The Economist. 8 tháng 4 năm 1995. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 6 năm 2014.
- ^ Rone Tempest and Christine Courtney (12 tháng 4 năm 1994). “Hong Kong's New Business Dynasties : The great British trading houses rush to hire more Chinese executives, shed their colonial veneer before Beijing takes over in '97”. Los Angeles Times.
Simon Murray was one of the last British 'taipans.'